خشکی زانو بعد از عمل تعویض مفصل + علائم و درمان

خشکی زانو بعد از عمل تعویض مفصل، یکی از تجربه‌های شایع بیماران پس از جراحی است که بخشی طبیعی از روند بهبودی به شمار می‌آید. این وضعیت نشان دهنده فرآیند سازگاری بدن با مفصل مصنوعی و بازسازی عملکرد زانو است. در این دوره، مراقبت‌های دقیق بعد از عمل، پیگیری منظم با جراح و انجام برنامه تمرینی منظم نقش مهمی در بازیابی حرکت طبیعی و بهبود کیفیت زندگی بیمار دارند. در ادامه به کمک دکتر فرشید راعی متخصص ارتوپدی به بررسی علائم و علت ایجاد آن می‌پردازیم.

علت خشکی زانو بعد از عمل تعویض مفصل

بعد از عمل تعویض مفصل زانو، خشکی مفصل یکی از مشکلات شایع است که حرکت طبیعی زانو را محدود می‌کند. در ادامه به بررسی علت‌های این اتفاق می‌پردازیم. توجه داشته باشید که برای مشاوره با دکتر فرشید راعی، جراح و متخصص استخوان و مفاصل، می‌توانید مشکلات زانو، مفاصل و آسیب‌های ارتوپدی خود را بررسی و بهترین روش درمانی را دریافت کنید.

تورم و التهاب پس از عمل

وقتی زانو تحت جراحی قرار می‌گیرد، بافت‌های اطراف مانند پوست، عضلات، رباط‌ها و کپسول مفصلی آسیب می‌بینند و بدن برای ترمیم این بافت‌ها، پاسخ التهابی نشان می‌دهد. این پاسخ شامل تجمع مایع، افزایش جریان خون و فعال شدن سلول‌های ایمنی است که همگی باعث تورم، گرمی، قرمزی و درد در ناحیه زانو می‌شوند. تورم و التهاب می‌تواند حرکت مفصل را محدود کند و در صورت کنترل نشدن، منجر به خشکی زانو و کاهش دامنه حرکتی شود. عواملی مانند فعالیت بیش از حد زانو در روزهای اولیه، عدم استراحت کافی یا وجود خونریزی و عفونت می‌توانند این تورم را تشدید کنند.

برای مدیریت تورم، معمولا توصیه می‌شود که زانو بالا نگه داشته شود، کمپرس سرد استفاده گردد، داروهای ضد التهاب طبق دستور پزشک مصرف شوند و تمرینات فیزیوتراپی ملایم برای حفظ دامنه حرکت انجام گیرد

بیشتر بخوانید: خشکی، سفتی و بی حرکتی مفصل زانو

تشکیل بافت اسکار و چسبندگی داخلی

توجه داشته باشید هنگامی که زانو تحت جراحی قرار می‌گیرد، بافت‌های اطراف مفصل مانند پوست، عضلات، رباط‌ها و کپسول مفصلی آسیب می‌بینند و بدن برای ترمیم این آسیب‌ها، بافت همبند فیبروزی یا همان اسکار تولید می‌کند. اگر این بافت اسکار به ساختارهای اطراف مفصل بچسبد، یک چسبندگی داخلی ایجاد خواهد شد که مانع حرکت طبیعی زانو می‌شود. تورم و التهاب بعد از جراحی، استراحت بیش از حد و عدم انجام تمرینات فیزیوتراپی مناسب، می‌تواند این چسبندگی را تشدید کند.

نشانه‌های چسبندگی شامل احساس سفتی زانو، محدودیت خم و راست شدن مفصل، درد هنگام حرکت و کاهش انعطاف پذیری است. این مشکل می‌تواند توانایی بیمار در انجام فعالیت‌های روزمره را کاهش دهد و اگر به موقع کنترل نشود، منجر به خشکی دائمی زانو می‌شود.

ضعف عضلات اطراف زانو

بعد از عمل تعویض مفصل زانو، ضعف عضلات اطراف مفصل یکی از دلایل اصلی خشکی و محدودیت حرکت زانو است. عضلات مهمی مانند چهارسر ران که مسئول باز کردن زانو و حفظ ثبات جلوی مفصل است، و همسترینگ که خم کردن زانو را کنترل می‌کند، به دلیل جراحی، درد، تورم و استراحت طولانی مدت، تحلیل می‌روند و قدرت خود را از دست می‌دهند. ضعف عضلانی باعث می‌شود زانو نتواند به راحتی خم یا راست شود، ثبات مفصل کاهش یابد و خطر آسیب یا افتادن افزایش پیدا کند. همچنین، محدود شدن حرکت به علت درد و خشکی مفصل، این ضعف را تشدید می‌کند و روند توانبخشی را کند می‌سازد.

عدم پیروی از فیزیوتراپی منظم

فیزیوتراپی باعث تقویت عضلات اطراف زانو، کاهش تورم و التهاب، جلوگیری از چسبندگی بافت‌ها و بازگشت سریع تر به فعالیت‌های روزمره می‌شود. عدم انجام تمرینات منظم، حتی به مدت کوتاه، می‌تواند منجر به کاهش انعطاف پذیری مفصل، ضعف عضلات، تشکیل چسبندگی داخلی و کند شدن روند توانبخشی شود. دلایل معمول عدم پیروی شامل درد و ناراحتی هنگام تمرین، ناآگاهی نسبت به اهمیت فیزیوتراپی، مشکلات دسترسی به مرکز توانبخشی یا کمبود انگیزه است.

فاکتورهای فردی و سبک زندگی

بعد از عمل تعویض مفصل زانو، فاکتورهای فردی و سبک زندگی تاثیر زیادی بر روند بهبودی و عملکرد مفصل دارند. سن بالاتر، وجود بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا آرتروز شدید، اضافه وزن و ضعف عضلات قبل از جراحی می‌تواند احتمال خشکی زانو و کاهش دامنه حرکت را افزایش دهد. سبک زندگی نیز نقش مهمی دارد، افرادی که فعالیت بدنی کمی دارند، تغذیه نامناسبی دارند یا سیگار و الکل مصرف می‌کنند، روند ترمیم بافت‌ها و تقویت عضلات اطراف مفصل کند تر می‌شود و احتمال تشکیل چسبندگی و خشکی بیشتر می‌شود.

علائم خشکی زانو بعد از تعویض مفصل

مهم ترین علامت خشکی زانو، کاهش دامنه حرکت مفصل است، به طوری که خم کردن یا باز کردن کامل زانو دشوار می‌شود و بیمار حس می‌کند زانو سفت و محدود شده است. این سفتی معمولا در صبح یا بعد از مدت طولانی بی حرکتی بیشتر احساس می‌شود. علاوه بر محدودیت حرکت، درد و ناراحتی در هنگام خم و راست کردن زانو یا راه رفتن نیز شایع است و ممکن است با تورم و گرمی مفصل همراه باشد. ضعف عضلات اطراف زانو، به ویژه عضلات چهارسر ران و همسترینگ، نیز می‌تواند دامنه حرکت را کاهش دهد و باعث احساس ناتوانی در تحمل وزن یا انجام فعالیت‌های روزمره شود.

علائم دیگر شامل مشکل در نشستن و برخاستن، بالا و پایین رفتن از پله‌ها، خم کردن زانو برای پوشیدن کفش یا رانندگی و گاهی صدای تق‌تق مفصل است. اگر خشکی زانو به موقع کنترل نشود، این علائم می‌توانند باعث کاهش کیفیت زندگی و محدودیت طولانی مدت در حرکت شوند.

بیشتر بخوانید: علت ورم زانو و درمان خانگی آن

درمان خشکی زانو بعد از عمل تعویض مفصل

توجه داشته باشید که پیروی از برنامه توانبخشی و انجام تمرینات منظم به بازگشت عملکرد طبیعی زانو کمک خواهد کرد. در ادامه به  بررسی این موارد خواهیم پرداخت.

• فیزیوتراپی و تمرینات دامنه حرکت: تمرینات فیزیوتراپی به حفظ انعطاف پذیری زانو، کاهش درد و تورم، پیشگیری از چسبندگی بافت‌ها و تقویت عضلات اطراف مفصل کمک می‌کنند. تمرینات می‌توانند به صورت غیرفعال باشند که فیزیوتراپیست یا دستگاه، زانو را حرکت می‌دهد، یا فعال باشند که بیمار با استفاده از عضلات خود مفصل را خم و راست می‌کند. علاوه بر این، کشش ملایم رباط‌ها و عضلات اطراف زانو و تمرینات مقاومتی سبک باعث افزایش قدرت و استقامت عضلات می‌شود.
• کنترل تورم و التهاب: تورم و التهاب معمولا به دلیل آسیب بافت‌ها در حین جراحی و پاسخ طبیعی بدن ایجاد می‌شود و می‌تواند حرکت زانو را محدود کرده و درد را افزایش دهد. برای کاهش تورم، توصیه می‌شود داروهای ضد التهاب و مسکن طبق تجویز پزشک را مصرف کنید زیرا به کاهش درد و تورم کمک می‌کنند. انجام حرکت‌های سبک و تمرینات فیزیوتراپی باعث گردش بهتر خون و کاهش تجمع مایع در مفصل می‌شود.
• تقویت عضلات اطراف زانو: تمرینات تقویتی می‌توانند به صورت انقباض عضلات بدون حرکت مفصل، تمرینات با وزن بدن مانند نشستن و برخاستن از صندلی و تمرینات مقاومتی سبک با کش یا وزنه سبک انجام شوند. علاوه بر این، تمرینات تعادلی و استقامتی به بهبود کنترل حرکتی و کاهش خطر افتادن کمک می‌کنند. این تمرینات باید روزانه و تحت نظر فیزیوتراپیست یا پزشک انجام شوند و از روزهای اولیه بعد از عمل آغاز شده و تا بازگشت قدرت و انعطاف کامل زانو ادامه یابند. رعایت منظم این تمرینات باعث افزایش قدرت عضلات، کاهش درد، پیشگیری از خشکی و چسبندگی مفصل و بازگشت سریع تر به فعالیت‌های روزمره می‌شود.
• پیشگیری و مراقبت‌های سبک زندگی: فعالیت بدنی متعادل مانند راه رفتن کوتاه، ورزش‌های کم‌فشار و فعالیت‌های سبک باعث حفظ دامنه حرکت و تقویت عضلات می‌شود، در حالی که فعالیت‌های شدید و ناگهانی باید پرهیز شوند. حفظ وزن مناسب فشار روی مفصل را کاهش می‌دهد و تغذیه سالم با پروتئین و ویتامین‌های لازم به ترمیم بافت‌ها و سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند. پرهیز از سیگار و الکل، استفاده از کفش مناسب، مراقبت از محیط زندگی برای جلوگیری از زمین خوردن و تعادل بین استراحت و فعالیت، همه باعث کاهش درد و تورم، حفظ دامنه حرکت، افزایش ثبات زانو و بازگشت سریع تر به فعالیت‌های روزمره می‌شوند. رعایت این نکات کیفیت زندگی بیمار را بهبود می‌بخشد و روند توانبخشی را سرعت می‌بخشد.

نتیجه‌گیری

برای کاهش بروز خشکی زانو و بهبود عملکرد پس از تعویض مفصل، توصیه می‌شود بیماران تمرینات دامنه حرکت و تقویت عضلات اطراف مفصل را روزانه انجام دهند، تورم و التهاب را کنترل کنند و سبک زندگی سالم داشته باشند. شواهد بالینی نشان می‌دهد که رعایت این اقدامات باعث افزایش دامنه حرکت، کاهش درد، پیشگیری از تشکیل چسبندگی و بازگشت سریع تر به فعالیت‌های روزمره می‌شود.

سوالات متداول