هر ساله افراد زیادی دچار ورم مفاصل می‌گردند. علاوه بر عوامل مستقیم در ایجاد التهاب مفاصل، برخی بیماری‌ها نیز می‌توانند تاثیر زیادی بر ایجاد آن داشته باشند. با توجه به فراگیری این مسئله در میان افرادی که معمولا از علل و درمان آن اطلاعی ندارند، در این مقاله به تعریف مفصل و التهاب مفاصل، بیان نشانه‌ها و علائم، علل ایجاد و راه‌های درمان آن به صورت خلاصه می‌پردازیم.
تعریف مفصل
مفصل در بدن، دو یا تعداد بیشتری استخوان را به یکدیگر متصل می‌نماید. ایجاد هر آسیب به مفصل‌های حرکتی، سبب ایجاد اختلال در عملکرد روزمره انسان می‌گردد. دو طرف استخوان متحرک، داخل کپسول مفصلی قرار دارند. بافت‌های مخصوصی، مایع مفصلی که نقش روان‌کننده دارند را ترشح کرده و در نتیجه دو سر استخوان به همدیگر ساییده نگشته و آسیب نخواهند دید.
التهاب مفاصل
در حالت معمولی مایع مفصلی به مقدار کافی ترشح شده و استخوان‌ها درون مفصل حرکت نموده و فرد در زمان استفاده از عضلات خود دردی را احساس نمی‌نماید. زمانی که مایع مفصلی زیاد گردد، شکل مفصل تغییر کرده و اصطلاحا ورم می‌کند. این مایعات باعث شده مفصل فرد در مقایسه با سایر مفاصل بزرگتر به نظر بیاید و فرد احساس درد نماید.
در بعضی موارد نیز که حالت مایع مفصلی تغییر یابد، بیمار در حرکت کردن مشکلات جدی پیدا می‌کند. به طور کلی این امر، نتیجه یک فرایند التهابی در اثر آسیب به مفصل یا شکستگی یا عفونت در آن ناحیه است که منجر به تورم و درد مفاصل می‌شود. التهاب مفاصل همچنین به عنوان ورم آرتروز معروف است که به فرآیند التهاب و تورم مفصل اطلاق می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
علائم و عوارض التهاب مفاصل ممکن است بستگی به علت آن داشته باشد، اما برخی از علائم و عوارض متداول عبارتند از: درد، تورم و قرمزی، محدودیت حرکت، سفتی و گرمی. در صورتی که علت التهاب مفاصل به آرتروز مربوط باشد، نشانه‌های مشترک می‌تواند شامل درد در مفاصل، محدودیت حرکت، استفاده محدود از مفاصل و سفتی در مفاصل باشد.
التهاب مفاصل در مفاصل بزرگ مانند زانو، کمر، کمربند لگن و سر مفصل بازو و پا، روی دهان و مفاصل کوچکتر مانند مچ دست‌ها و پاشنه‌ها رخ می‌دهد. در التهابی که ناشی از آسیب یا جراحت باشد، ممکن است فقط یک مفصل درگیر این مشکلات بوده اما در دیگر بیماری‌های پزشکی، تورم مفصل می‌تواند گسترده بوده و مفاصل متعددی را در بدن درگیر نماید.
درد در مفاصل ممکن است به صورت موضعی باشد یا می‌تواند در یک مفصل خاص متمرکز شود. درد معمولاً با استراحت بیشتر، مزمن‌تر می‌شود و ممکن است با فعالیت فیزیکی شدید، افزایش وزن بدن یا در حالت استوانه‌ای کردن مفصل، بیشتر شود. التهاب مفاصل، نتیجه شبکه‌های عروقی و عناصر پروتئینی است که در نتیجه فرایند التهابی ایجاد می‌شود. قرمزی محیط مفصل، شاید نشانه ورم است.
در بعضی موارد، التهاب مفاصل می‌تواند منجر به محدودیت حرکت مفاصل شود. این محدودیت می‌تواند در حد فشار و درد باشد و به کند شدن و محدودیت حرکت در مفصل منجر شود. التهاب مفاصل ممکن است به همراه افزایش سفتی در مفصل همراه باشد .این امر ممکن است باعث محدودیت حرکت و غیرقابل انجام شدن برخی فعالیت‌های روزمره شود.
علل ورم مفاصل
ورم مفاصل به انواع مشکلات مفصلی مرتبط است که در نتیجه فرآیند التهابی در مفاصل ایجاد می‌شود. علل التهاب مفاصل شامل تومورها و کشیدگی و آسیب دیدگی بافت سینوویال، آرتریت روماتوئید، عفونت مفصل، صدمه مستقیم به مفاصل و همچنین بعضی بیماری‌های سیستمیک می‌باشد. همچنین آرتروز باعث التهاب مفاصل می‌شود که باعث فرسودگی طبیعی مفاصل می‌شود.
تومورها و التهاب‌ها، کشیدگی و آسیب بافت سینوویال به علت پارگی های منیسک زانو، موجب افزایش ترشح مایع مفصلی می‌گردد. این افزایش، سبب تجمع بیشتر مایع مفصلی و تورم آن می‌شود. بیماری‌های مزمنی مانند دیابت، چاقی و بیماری‌هایی مانند نقرس، لوپوس، فیبرومیالژیا، تاندینوپاتی نیز ممکن است در ایجاد التهاب مفاصل تاثیرگذار باشند.
این بیماری‌ها از طریق عملکرد نامطلوب سیستم ایمنی بدن، در برخی موارد التهاب مفاصل را به دنبال دارند. مهمترین نوع بیماری که می‌تواند به التهاب مفاصل منجر شود، آرتریت است. در این بیماری‌ها، سیستم ایمنی بدن به طور نامطلوب به بافت‌های مفاصل حمله کرده که منجر به التهاب مفاصل می‌شود. علاوه بر آرتریت التهابی، بیماری‌های عفونی نیز می‌توانند به التهاب مفاصل منجر شوند.
آرتروز معمولاً به علت سایش بافت مفصلی و تخریب ناشی از پیری و فرایند طبیعی زندگی به وجود می‌آید. شرایطی مثل روماتیسم مفصلی ممکن است، عامل التهاب مفاصل باشند. وقتی که مفصل توسط صدمات معیّنی مثل شکستگی و ریزشوک مفصلی ضربه می‌بیند، شروع به ورم می‌کند. این آسیب به بافت‌ها و ساختارهای مفصلی مانند غضروف، استخوان و لیگامان‌ها خسارت وارد می‌کند.
عفونت مستقیم در مفصل، مانند عفونت یا خراش دیدن مفاصل، می‌تواند باعث التهاب و تورم آن‌ها شود. هنگامی که انواع میکروب‌ها مانند استافیلوکک طلایی وارد مایع مفصلی می‌گردند، سیستم ایمنی بدن مقابله می‌نماید. واکنش گلبول‌های سفید موجب ایجاد چرک در مایع مفصلی می‌گردد. در این زمان، یک بافت تغییر شکل یافته، ایجاد شده که موجب اختلال در عملکرد مفصل خواهد شد.
همچنین، عفونت درون یا اطراف مفصل می‌تواند به التهاب مفاصل منجر شود. این شامل آرتریت عفونی و بیماری‌های معدنی، استخوانی هستند. همچنین، بیماری‌های عفونی کلیه، تیفوئید، سل، آبسه سیستمیک، ویروس هرپس سیمپلکس و بسیاری از بیماری‌های سیستمیک دیگر، می‌توانند به علت ایجاد التهاب در مفاصل، منتهی به التهاب مفاصل شوند.
درمان ورم مفصل
درمان التهاب مفاصل اساسا بستگی به علت اصلی و شدت علائم دارد. برخی از راه‌های درمانی شامل استراحت و محدودیت فعالیت، داروهای ضد التهاب، فیزیوتراپی و تمرینات مشخص برای تقویت عضلات و تقویت استقامت مفصلی است. در برخی موارد، داروهایی مانند استروئیدها ممکن است برای کاهش التهاب و تسکین درد تجویز شوند. غالبا التهاب مفاصل با داروهای ضد التهاب، درمان می‌گردند.
در برخی موارد از داروهای سرکوب سیستم ایمنی بدن مانند پردنیزون جهت کاهش اثرات التهاب مفاصل استفاده می‌گردد. همچنین، تمرینات مفصلی نیز می‌تواند به بهبود وضعیت مفاصل کمک نماید. به بیماران جهت کاهش التهاب مفاصل، تغییر روش زندگی، اصلاح سبک تغذیه، ورزش و نیز پرهیز از مصرف الکل و دخانیات توصیه شده است.
یکی دیگر از موارد توصیه شده برای کاهش اثرات و تشدید این التهاب‌ها، کاهش وزن در کنار پرهیز از علل استرس‌زا، آثار مثبتی به همراه دارد. جهت درمان التهاب مفاصل کمر و پا، شکل‌های مختلف فیزیوتراپی استفاده می‌شود. مثلا فیزیوتراپی با آب گرم موجب کاهش فشار به مفاصل می‌گردد. در این روش، علاوه بر بهبود جریان خون، موجب چرخش مایعات بافت‌ها در بدن شده و التهاب را کم می کند.
کلام پایانی
هنگامی که بدن دچار برخی بیماری‌ها شده یا در مفاصل دچار شکستگی و عفونت می‌شود، عروق خونی و گلبول‌های سفید به سمت آن مفصل می‌روند که باعث التهاب آن می‌گردد. اگر علائمی که بیان می‌شود را داشتید، برای تشخیص و درمان التهاب، اقدام نمایید: التهاب مفاصل با تب، پارگی رباط یا شکستگی مفاصل، ناتوانی در حرکت مفصل، عدم تحمل وزن روی مفصل، نداشتن احساس در مفصل.
تشخصیص دقیق ورم مفاصل، نیازمند معاینه و آزمایشات دقیق پزشک متخصص جهت درمان آن می‌باشد. در این حالت ممکن است به معاینه فیزیکی، بررسی سابقه پزشکی و ابتلا به سایر بیماری‌ها نیاز گردد و ممکن است عکسبرداری با اشعه ایکس، آزمایش خون و سایر تست‌ها، لازم شود. با توجه به علل و گستردگی التهاب، پزشک متخصص، نوع درمان را تجویز می‌نماید.