پارگی روتاتور کاف یکی از شایع ترین آسیب‌های شانه است که به دلایل مختلفی از جمله استفاده مکرر از شانه، حرکات ورزشی سنگین و یا آسیب‌های ناگهانی رخ می‌دهد. روتاتور کاف از چهار عضله و تاندون اصلی شانه تشکیل شده که وظیفه آن‌ها تثبیت مفصل شانه و انجام حرکات چرخشی و بالابردن بازو است. آسیب و پارگی این تاندون‌ها می‌تواند منجر به درد، کاهش دامنه حرکتی و حتی ضعف شدید در شانه شود. در این مقاله به بررسی کامل علل، علائم، تشخیص و درمان پارگی روتاتور کاف پرداخته‌ایم.
پارگی روتاتور کاف چیست؟
پارگی روتاتور کاف به آسیب دیدن یکی یا چند تاندون از چهار تاندون روتاتور کاف گفته می‌شود. این تاندون‌ها به استخوان بازو متصل شده و در حرکت و تثبیت شانه نقش حیاتی دارند. پارگی روتاتور کاف می‌تواند به صورت جزئی باشد (پارگی ناقص) یا تمام ضخامت تاندون را دربرگیرد (پارگی کامل). این نوع آسیب ممکن است به‌تدریج و در اثر سایش و استفاده مکرر رخ دهد یا به دنبال ضربه یا کشش ناگهانی ایجاد شود.
علت کشیدگی و پارگی روتاتور کاف
التهاب و درد در تاندون روتاتور کاف به دلایل زیر رخ می‌دهد:
- نگه داشته شدن بازو در حالتی یکنواخت در زمان‌های طولانی و یا مشاغلی که سبب می‌شوند وضعیتی ثابت و تکراری در این ناحیه به‌وجود آید.
- نحوه خوابیدن به طوری که طبق عادت در طول شب فقط در یک سمت فشار بدن وارد گردد و به مرور این فشار‌های دائمی موجب آسیب گردد.
- انجام ورزش‌هایی که در آن‌ها حرکت‌های پرتابی و کشش در ناحیه شانه وجود دارد. مانند تنیس، بیسبال و ورزش‌های دیگری که دست در ناحیه بالای سر حرکت داده می‌شود مثل شنا و وزنه‌برداری، احتمال وقوع این آسیب شدت پیدا می‌کند
- مشاغل و حرفه‌هایی که فرد مجبور است ساعت‌های متمادی دست را بالا نگه دارد و حرکات در ناحیه بالای سر افزایش یابد.
- زمین خوردن یا بلند کردن جسم سنگین به طوری که کشش ناگهانی ایجاد گردد.
- تبدیل آسیب‌های مزمن به پارگی تاندون شانه به مرور زمان. اگر درمان خاصی در مراحل مزمن صورت نگیرد منجر به آسیب‌های جدی و پارگی می‌گردد.
علائم پارگی روتاتور کاف
در ابتدای امر، علائم و نشانه‌های پارگی تاندون روتاتور کاف با استراحت برطرف می‌شوند. اما در صورت ادامه این عوارض و عدم درمان، این آسیب ممکن است تشدید گردد.
- مشاهده ورم در ناحیه جلوی شانه و کنار بازو که با درد همراه است.
- افزایش درد و حالت ناخوشایند در هنگام آوردن دست و بازوها بالای سر.
- به گوش رسیدن صدای تق تق در بازوها هنگامی که دست‌ها به سمت بالا متمایل می‌شوند.
- سفت شدن و بروز حالت گرفتگی در عضلات شانه.
- اختلال در خواب و بیدار شدن به دلیل درد‌های به‌وجود‌آمده در این ناحیه.
- احساس درد زمانی که دست‌ها به سمت پشت متمایل می‌گردند.
- دامنه حرکت بازو‌های آسیب دیده کم شده و حرکات آن نیز کاهش می‌یابد.
تشخیص کشیدگی و یا پارگی روتاتور کاف
در ابتدا با بررسی علائم و التهابات دردناک، پزشک پس از معاینه دقیق، آسیب را مشخص می‌کند. سپس با حرکت‌دادن بازوها در جهات مختلف دامنه حرکت دست مورد بررسی قرار می‌گیرد. در حین تشخیص، دست‌ها به پشت و عقب نیز متمایل می‌گردد و همزمان معاینات در ناحیه گردن صورت می‌پذیرد تا از عارضه‌هایی چون آرتروز که علائمی مشابه این عارضه دارند مطمئن شوند. برای تشخیص بهتر و پیدا کردن راه درمان برای تاندون روتاتور کاف، از آزمایش‌هایی چون تصویربرداری، پرتونگاری با اشعه ایکس و اولترا سوند توسط رزونانس مغناطیسی استفاده می‌شود تا پارگی و آسیب‌ها، دقیق‌تر تشخیص داده شوند.
برای این عارضه روش تشخیص دیگری با نام آرتروسکوپی شانه وجود دارد. آرتروسکوپ وسیله‌ای است که با شکاف‌های ایجاد‌شده کوچک بر روی بدن وارد قسمت آسیب دیده شده و آن را به‌دقت مورد بررسی قرار می‌دهد. با این روش، نوع و مقدار آسیب‌دیدگی به‌درستی قابل تشخیص و درمان است. این وسیله دارای دوربین هدایت‌شونده است که تصاویر واضحی را به پزشک نشان می‌دهد.
درمان‌های پارگی روتاتور کاف
روش‌های درمانی برای پارگی روتاتور کاف بسته به شدت پارگی، سن بیمار و سطح فعالیت او متفاوت است. درمان‌های اصلی شامل روش‌های غیرجراحی و جراحی است.
درمان‌های غیر جراحی
برای پارگی‌های خفیف یا جزئی، درمان‌های غیرجراحی معمولاً گزینه مناسبی هستند. این روش‌ها شامل موارد زیر است:
- استراحت و پرهیز از فعالیت‌های سنگین: جلوگیری از فشار و حرکات مکرر شانه می‌تواند به بهبود تاندون کمک کند.
- داروهای ضدالتهاب و مسکن‌ها: داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن می‌توانند درد و التهاب را کاهش دهند.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی با تقویت عضلات اطراف شانه و بهبود دامنه حرکتی، به بازگشت شانه به حالت طبیعی کمک می‌کند. این روش به خصوص برای افرادی که نمی‌خواهند جراحی انجام دهند، مفید است.
- تزریق کورتیکواستروئید: در صورت وجود درد شدید، تزریق کورتیکواستروئید به کاهش سریع‌تر درد و التهاب کمک می‌کند، اما باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود.
درمان‌های جراحی
در صورتی که پارگی شدید یا کامل باشد و درمان‌های غیرجراحی نتیجه‌بخش نباشد، جراحی توصیه می‌شود. روش‌های جراحی شامل موارد زیر است:
- آرتروسکوپی شانه: این روش جراحی کم‌تهاجمی به پزشک اجازه می‌دهد تا از طریق چند برش کوچک، تاندون‌های پاره شده را ترمیم کند. آرتروسکوپی شانه باعث بهبود سریع‌تر و کاهش خطر عفونت می‌شود. دکتر فرشید راعی متخصص آرتروسکوپی در تهران جراحی آرتروسکوپی شانه را انجام می‌دهند.
- جراحی باز: در مواردی که پارگی شدید و پیچیده باشد، جراحی باز انجام می‌شود که در آن پزشک از طریق برش‌های بزرگ‌تر به ترمیم تاندون‌ها می‌پردازد.
- جراحی پیوند تاندون: در صورتی که تاندون‌ها به شدت آسیب‌دیده باشند و امکان ترمیم وجود نداشته باشد، ممکن است از پیوند تاندون استفاده شود تا عملکرد شانه بازگردد.
دوره نقاهت بعد از جراحی روتاتور کاف چقدر طول می‌کشد؟
بهبودی اولیه پس از جراحی حدود ۶ هفته طول می‌کشد، اما بازگشت کامل به فعالیت‌های روزمره و ورزشی ممکن است تا ۴ تا ۶ ماه طول بکشد. فیزیوتراپی و توانبخشی بعد از جراحی برای بهبود سریع‌تر و بازگشت به عملکرد طبیعی شانه بسیار مهم است.
چگونه از پارگی تاندون روتاتور کاف پیشگیری کنیم؟
برخی افراد به علت شرایط جسمانی متفاوتی که دارند، نمی‌توانند عمل جراحی ترمیم تاندون روتاتور کاف را انجام دهند. علاوه بر این بسیاری از افراد نیز همواره از جراحی به علت‌های مختلف هراس دارند. همچنین اگر تاندون‌های شانه دچار پارگی شوند، ممکن است به مفصل این ناحیه نیز برخی آسیب‌های جبران ناپذیر وارد گردد. به همین علت تا حد امکان باید از بروز این عارضه نسبت خطرناک جلوگیری نمود. برای پیشگیری از آسیب دیدگی و پارگی تاندون‌های روتاتور کاف می‌بایست به نکات زیر توجه داشته باشید:
- از انجام فعالیت‌های تکراری مداوم با دست خودداری کنید.
- ورزش کردن در طول روز را فراموش نکنید. انجام تمرینات ورزشی موجب می‌گردد که عضلات ناحیه شانه بسیار تقویت شوند. در نتیجه احتمال پارگی تاندون‌های روتاتور کاف نیز کاهش می‌یابد.
- هیچ‌گاه یک جسم سنگین را به طور ناگهانی از زمین بلند نکنید. حتی ورزشکاران حرفه‌ای نیز گاها به علت بلند کردن وزنه‌های سنگین از زمین دچار پارگی تاندون‌های شانه شده‌اند. پس اجسام سنگین را به آرامی بلند نموده و بسیار مراقبت باشید که به شانه‌هایتان فشار وارد نگردد.
- ماساژ شانه در طول روز نیز می‌تواند توان و قدرت عضلات شانه را افزایش دهد. به همین علت برای پیشگیری از این عارضه بعد از انجام هر نوع فعالیت سنگینی ماساژ شانه را فراموش نکنید. همچنین ماساژ دادن می‌تواند در ترمیم تاندون روتاتور کاف نیز بسیار مؤثر باشد.
دکتر فرشید راعی بهترین متخصص آرتروسکوپی در تهران جراحی پارگی تاندون روتاتور کاف را انجام می‌دهند.
مراقبت‌های پس از جراحی پارگی روتاتور کاف
پس از جراحی پارگی روتاتور کاف، مراقبت‌های پس از عمل و انجام تمرینات توانبخشی برای بازگشت کامل عملکرد شانه ضروری است. برخی از نکات مهم شامل موارد زیر است:
- استفاده از آتل یا اسپلینت: پس از جراحی، استفاده از آتل یا اسپلینت به تثبیت شانه و جلوگیری از حرکت‌های ناخواسته کمک می‌کند.
- فیزیوتراپی منظم: پس از جراحی، شروع فیزیوتراپی تحت نظر متخصص می‌تواند به بهبود دامنه حرکتی و تقویت عضلات کمک کند.
- اجتناب از حرکات سنگین و فعالیت‌های شدید: برای جلوگیری از پارگی مجدد، از بلند کردن اجسام سنگین و حرکات ناگهانی شانه خودداری کنید.
- پیروی از توصیه‌های پزشک: تمامی دستورالعمل‌های پزشک را با دقت رعایت کنید و جلسات معاینه و پیگیری را به موقع انجام دهید.
بسیاری از افراد پس از جراحی و دوره توانبخشی می‌توانند به فعالیت‌های ورزشی بازگردند، اما این کار نیاز به زمان و تمرین‌های تقویتی دارد. پزشک و فیزیوتراپیست بهترین زمان و نوع ورزش مناسب را تعیین می‌کنند.
پیشگیری از پارگی روتاتور کاف شامل انجام تمرینات تقویتی برای عضلات شانه، گرم‌کردن و کشش مناسب قبل از ورزش، پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین و حرکات تکراری است. همچنین، انجام صحیح حرکات در فعالیت‌های روزمره و ورزشی از آسیب به تاندون‌ها جلوگیری می‌کند.
نتیجه گیری
در صورت عدم مداوا با روش‌های فوق عمل جراحی به‌صورت باز یا بسته می‌تواند به ترمیم و درمان تاندون روتاتور کاف کمک شایانی کند. عمل جراحی ترمیم تاندون روتاتور کاف به‌صورت باز و بسته انجام می‌شود. روش غیر‌تهاجمی آرتروسکوپی شانه روشی مطمئن و کم‌خطر بوده و بیمار در زمان کمتری می‌تواند به شرایط ایده‌آل دست پیدا کند. آرتروسکوپی با ورود ابزارهای مینیاتوری به درون بافت آسیب‌دیده انجام می‌شود. مراحل کار توسط دوربین قابل مشاهده است و پزشک نیز تسلط بیشتری طی مراحل درمان خواهد داشت.