قوز کمر یا کیفوز یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های ستون فقرات است که در آن انحنای غیرطبیعی در ناحیه پشتی بدن ایجاد می‌شود. این وضعیت می‌تواند ظاهر قامت فرد را تغییر دهد و در موارد شدید، بر کیفیت زندگی، تحرک و حتی عملکرد اندام‌های داخلی تأثیر بگذارد. کیفوز ممکن است در هر سنی بروز کند، اما اغلب در دوران نوجوانی یا سالمندی بیشتر دیده می‌شود. خوشبختانه با تشخیص به موقع و انتخاب روش‌های درمانی مناسب، می‌توان از پیشرفت قوز کمر جلوگیری کرد و حتی در بسیاری از موارد، وضعیت ستون فقرات را بهبود بخشید. در این مطلب به بررسی علل، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان قوز کمر می‌پردازیم تا با آگاهی بیشتر، گامی مؤثر در جهت حفظ سلامت قامت خود برداریم.
قوز کمر چیست و چرا ایجاد می‌شود؟
قوز کمر می‌تواند هم در مردان و هم در زنان ایجاد شود، اما نام مستعار آن از گردی کمی که ممکن است در قاعده گردن یک زن مسن مشاهده کنید گرفته شده است. این وضعیت که پزشکان آن را کیفوز می‌نامند، ناشی از تمایل مزمن به جلو است، وضعیتی که در دنیای ما از صفحه‌نمایش‌های کامپیوتر و سایر دستگاه‌ها بسیار رایج است.
با گذشت زمان، عادت به وضعیت نامناسب می‌تواند باعث ایجاد انحنای غیرطبیعی در مهره‌های فوقانی و توده‌ای از بافت در قسمت پایین گردن شود. در موارد قوز کمر، بخش میانی مهره‌ها که به مهره‌های سینه‌ای معروف هستند، خارج از موقعیت منحنی قرار می‌گیرند. همه افراد دارای مقداری انحنا در ستون فقرات خود هستند تا فضایی در داخل قفسه سینه برای اندام هایی مانند قلب و ریه ها ایجاد شود، طیفی از انحنا وجود دارد که طبیعی در نظر گرفته می‌شود. با این حال، انحنای بیش از حد می‌تواند منجر به علائم شود.
علل تشکیل قوز کمر
دلایل مختلفی وجود دارد که مهره ها را می‌توان به این طریق تحت تاثیر قرار داد. متخصص ستون فقرات فردریک ویلسون، می‌گوید: (حالت بد، شایع‌ترین علت قوز یک مرد یا زن است.) شما در قسمت بالای گردن انحنای بیشتری دارید، بنابراین باید سر را بلند کنید تا به سمت جلو بیرون آید. سایر علل احتمالی عبارتند از:
پوکی استخوان و شکستگی فشاری باعث افزایش منحنی رو به جلو می شود. این باعث می‌شود سر خود را بیش از حد معمول به جلو بیاندازید و سپس آن را به عقب و بالا بکشید تا جلو ببینید. این دو چیز هستند که باعث ایجاد برآمدگی در قسمت بالایی کمر می‌شوند. مشکل مادرزادی در موارد کمتر است که، ستون فقرات قبل از تولد به درستی شکل نمی‌گیرد.
کیفوز شوئرمن این امر در نوجوانان خود را نشان می‌دهد، زمانی که ستون فقرات به جای مستطیل به شکل گرد در می‌آید به آن شوئرمن گفته می‌شود که این مشکل معمولا در دوران میانسالی خود را نشان می‌دهد. دکتر ویلسون می‌گوید: (( به طور کلی رشد آن مدتی طول می‌کشد، زیرا تضعیف عضلات بازکننده قفسه سینه طولانی مدت است)).
بیشتر بخوانید: بیماری انگشت ماشه ای
چگونه جلوی قوز مهره را بگیرید؟
اگر همیشه به سمت جلو خم شده‌اید، این وزن اضافی برای کشیدن و فشار دادن به کمر است. منحنی رو به جلو برای دیسک ها بد است و خطر مشکلات دیسک و خستگی گردن را افزایش می‌دهد. ماهیچه‌های ما برای این نوع منحنی ساخته نشده اند. که می‌تواند باعث درد در قسمت فوقانی و پایین کمر و حتی مقداری سختی یا سفتی در پاها شود.
حفظ وضعیت بدنی مناسب بهترین راه برای جلوگیری از این مشکل است. همچنین سعی کنید از پیشرفت پوکی استخوان جلوگیری کنید تا از ایجاد شکستگی‌های فشاری در ستون فقرات جلوگیری کنید زیرا پوکی استخوان بیشتر سبب افزایش انحنای بدن رو به جلو در قسمت بالایی کمر می‌شود بنابراین قوز کمر ایجاد شده بیشتر خواهد شد.
آمادگی برای ملاقات شما با پزشک
ممکن است شما به پزشک متخصص در تشخیص و درمان اختلالات ستون فقرات ارجاع داده شوید. آنچه شما قبل از مراجعه می‌توانید انجام دهید آن است که از هرگونه محدودیت قبل از قرار ملاقات، مانند محدود کردن رژیم غذایی خود آگاه باشید. علائم خود را بنویسید، از جمله علائمی که ممکن است به دلیل تعیین وقت ملاقات نامرتبط به نظر برسد.
فهرستی از داروها، ویتامین ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید تهیه کنید. اطلاعات کلیدی پزشکی خود، اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله تغییرات اخیر یا عوامل استرس زا در زندگی خود و همچنین سوالات خود را برای پرسیدن از پزشک یادداشت نمایید. از یکی از اقوام یا دوستان خود بخواهید که شما را همراهی کند تا به شما کمک کند آنچه را که پزشک می‌گوید به خاطر بسپارید.
چگونه می‌توان قوز کمر را تشخیص داد؟
پزشک یک معاینه فیزیکی کامل از جمله بررسی قد شما انجام می‌دهد که ممکن است از شما خواسته شود که از کمر به جلو خم شوید در حالی که پزشک ستون فقرات شما را از پهلو می‌بیند. همچنین ممکن است برای بررسی رفلکس‌ها و قدرت عضلانی خود تحت معاینه عصبی قرار بگیرید. پزشک شما احتمالاً تعدادی سؤال از شما می پرسد و در نهایت چندین آزمایش مورد نظر برای شما می‌نویسد. آماده بودن برای پاسخ دادن به سوالات ممکن است فرصتی برای بررسی سایر نکات با جزئیات بیشتر باقی بگذارد. آزمایش هایی که مورد بررسی عبارتند از:
- اشعه ایکس یا سی تی اسکن: اشعه ایکس می‌تواند درجه انحنای مهره‌ها را تعیین کند و تغییر شکل مهره‌ها را تشخیص دهد. اگر پزشک شما تصاویر دقیق تری بخواهد ممکن است سی تی اسکن توصیه شود.
- ام آر آی: با استفاده از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی، MRI می‌تواند عفونت یا تومور در ستون فقرات شما را تشخیص دهد.
- آزمایشات عصبی: اگر احساس بی‌حسی یا ضعف عضلانی دارید، ممکن است به آزمایش‌هایی نیاز داشته باشید تا مشخص شود که تکانه‌های عصبی چقدر بین نخاع و اندام‌های شما حرکت می‌کنند.
- آزمایشات تراکم استخوان: استخوان با چگالی کم می‌تواند قوز را بدتر کند و اغلب با داروها بهبود می‌یابد.
به چه علت بعد از مشاهده عارضه قوز کمر باید سریعا برای درمان اقدام کرد؟
به همین دلیل معمولا افراد پس از مشاهده این ناهنجاری باید فورا برای درمان اقدام کنند تا میزان انحنای ستون فقرات بیشتر نشود. حال شاید برایتان سوال شود گوژپشتی به چه علت رخ می‌دهد؟ پاسخ ساده است. کیفوز یا قوز کمر در حالت اول به صورت ژنتیکی در افزار پدید می‌آید. چون اگر فرد سابقه خانوادگی بروز این ناهنجاری را داشته باشد، احتمال اینکه دچار کیفوز شود بسیار بالا است؛ اما این ناهنجاری تنها در افرادی که سابقه ژنتیکی دارند رخ نمی‌دهد.
بلکه افراد عادی نیز ممکن است به مرور زمان دچار کیفوز شوند. علت آن هم کاملاً مشخص است. اگر فرد به خاطر کار با گوشی و لپ تاپ مداوم در حالت خم قرار بگیرد و قوز کند، به مرور زمان شکل استخوان ستون فقرات او تغییر پیدا کرده و ممکن است انحنای این قسمت افزایش یابد. حال برای تشخیص اینکه قوز کمر دارید یا خیر، روش‌های متعددی وجود دارند که در زیر به بیان آنها پرداخته‌ایم:
- در درجه اول درست در روبروی یک آینه قدی بایستید. سپس به فرم بدن خود نگاه کنید. اگر انحنای بالای کمر بیش از اندازه باشد، شما دچار کیفوز هستید.
- در حالت دوم باید پشت به دیوار بایستید و کاملاً به دیوار بچسبید. در این حالت اگر شما در ناحیه کمر دچار قوز و گوژپشتی نشده باشید، باید دست‌هایتان به سمت بدن قرار گیرند. حال اگر شما دارای این ناهنجاری باشید، کف دست‌هایتان به سمت دیوار قرار خواهند گرفت. در نتیجه به همین سادگی می‌توان قوز کمر را تشخیص داد.
آیا می‌توانید قوز کمر را معکوس یا درمان کنید؟
دکتر ویلسون می‌گوید:(( بسته به سن و شدت، اغلب می‌توانید این مشکل را بهبود یا معکوس کنید. شما می‌توانید این کار را با تقویت عضلات بالای کمر انجام دهید)). مراقبت از تن و صاف ایستادن به بالا کشیدن شانه ها و سر کمک می‌کند، اما همچنین درمان کیفوز به علت و شدت بیماری شما بستگی دارد. او انجام سه ست ۱۰ تایی از هر یک از تمرینات زیر را پیشنهاد می‌کند:
- با انجام دادن چانه روی گردن، جایی که چانه را مستقیم به عقب می‌کشید، شروع کنید. این برای دیسک های گردن مفید است و عضلات گردن را تقویت مینماید.
- فشار دادن کتف را انجام دهید، جایی که تیغه های شانه را به هم فشار می‌دهید تا عضلات بالای کمر را بهبود بخشید.
- در گوشه اتاق یا از طریق چارچوب در شانه‌ها را از کنار دست‌ها عبور می‌دهید، فشار وارد کنید.
دکتر ویلسون می‌گوید: ((من معمولاً افراد را به فیزیوتراپی می‌فرستم تا به آنها کمک کنم این تمرینات را به درستی یاد بگیرند)). “خوشبختانه، این تمرینات زمان زیادی را نمی‌گیرند. و اگر آنها را به طور منظم انجام دهید، درد کمتری و در نتیجه، انرژی بیشتر و همچنین در اطراف احساس بهتری خواهید داشت”. اما توجه داشته باشید که لازمه درمان موفق تکرار تمرینات به صورت مرتب است.
دکتر ویلسون هشدار می‌دهد که قوز کمر یک شبه از بین نمی‌رود. ممکن است زمان زیادی (حتی ماه‌ها) طول بکشد تا اصلاح شود و اگر بیش از حد صبر کنید، ناپدید کردن کامل آن تقریبا غیرممکن است. اگر فکر می‌کنید که ممکن است قوز داشته باشید، به پزشک مراجعه و همچنین در مورد گزینه‌های درمانی و درمان خود صحبت کنید.
گاهی درمان موقت درد کیفوز ممکن است شامل مواردی باشد که در ادامه ذکر می‌شود: مسکن‌ها، اگر داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم کافی نیستند، داروهای مسکن قوی‌تر با نسخه و تحت نظر پزشک مربوطه می‌تواند در کاهش میزان درد کمک‌کننده باشد. داروهای پوکی استخوان و تقویت کننده ممکن است به جلوگیری از شکستگی‌های اضافی که باعث بدتر شدن کیفوز شما می‌شود کمک کند.
درمان با روش جراحی
جراحی به ندرت پیشنهاد می‌شود اما، کیفوز شدید می‌تواند نخاع یا ریشه‌های عصبی را در هم تنیده نماید. برای اصلاح این مشکل ممکن است نیاز به جراحی باشد. رایج‌ترین روش فیوژن ستون فقرات است که در آن جراح از میله‌ها و پیچ‌های فلزی برای محکم کردن استخوان‌های ستون فقرات به یکدیگر در موقعیت صحیح استفاده می‌کند. شکستگی های فشاری معمولاً بدون جراحی درمان می شوند.
بهترین حرکات و تمرینات اصلاحی قوز کمر
روش‌های زیادی برای بهبود کیفوز و رفع این ناهنجاری وجود دارند. به همین علت اگر به هر دلیلی دچار این ناهنجاری شدید، اصلاً جای نگرانی نیست. چون کاملا قابل درمان می‌باشد و می‌توانید وضعیت و شکل ستون مهره خود را اصلاح کنید. یکی از بهترین روش‌های درمان قوز در ناحیه کمر انجام حرکات ورزشی می‌باشد که می‌توانند شکل استخوان این قسمت را به خوبی اصلاح نمایند. در زیر چند حرکت ورزشی اصلاحی عالی برای درمان قوز در ناحیه کمر را نام‌برده‌ایم:
- وضعیت کودک
اولین حرکت اصلاحی برای بهبود این عارضه وضعیت کودک می‌باشد. این حرکت موجب کشیدگی و اصلاح شکل ستون فقرات می‌شود. همچنین فشارهای موجود بر روی گردن را نیز کاهش می‌دهد. برای انجام این حرکت اصلاحی قوز کمر می‌بایست به حالت سجده بر روی زانوها بنشینید. حالا سر خود را در آن حالت سجده کردن بر روی زمین قرار دهید. در مرحله بعد دست‌هایتان را کاملاً باز کنید و در امتداد سر بر روی زمین قرار دهید. چند دقیقه در این حالت بمانید. سپس دوباره این حرکت را تکرار کنید.
- خم شدن به جلو
دیگر حرکت تمرینی برای بهبود این ناهنجاری خم شدن به جلو می‌باشد. برای انجام این حرکت ابتدا باید سر پا و بایستید. حالا باید سر را به پایین خم کنید، به گونه‌ای که سرتان به زانوهایتان برسد. دست‌ها نیز باید به نوک پاها برسند. وقتی این حرکت را انجام می‌دهید، باید کشش را در عضلات پشتی بدن خود به خوبی احساس کنید. یک دقیقه در این وضعیت بمانید و سپس بلند شوید.
- باز کننده سینه
حرکت باز کننده سینه نیز می‌تواند در اصلاح قوز کمر بسیار مؤثر باشد. این حرکت به رفع سفتی و خشکی عضلات ناحیه سینه و بهبود وضعیت ستون فقرات کمک می‌کند. برای انجام این حرکت اصلاحی ابتدا باید صاف بایستید. سپس می‌بایست دست‌ها را به عقب آورده و هردو دست را در هم قفل کنید. در این مرحله در حالی که سینه را به سمت جلو هل می‌دهید، دست‌ها را در آن حالت قفل شده به عقب بکشانید. این حرکت را چند مرتبه انجام دهید.
- گاو و گربه
حرکت اصلاحی گاو و گربه برای بهبود حالت کیفوز بسیار مفید بوده و باید ده الی بیست مرتبه در روز تکرار شود. برای انجام این حرکت می‌بایست به صورت چهار دست و پا بر روی زمین نشسته و سعی کنید کمر را منقبض کنید و شکم را بالا بیاورید. حالا برعکس این حرکت را انجام دهید یعنی کمر را بالا بیاورید و شکم را منقبض کنید. این حرکت موجب ماساژ و نرمش در قسمت کمر می‌شود. همچنین با رفع فشار از روی ستون فقرات، در بهبود قوز کمر در کوتاه مدت نیز مؤثر خواهد بود.
- چرخش ستون فقرات
چرخش ستون فقرات یکی از لذت بخش‌ترین و آسان‌ترین حرکات اصلاحی گوژپشتی می‌باشد. در این روش می‌بایست به حالت پهلو بر روی زمین دراز کشیده و زانوهایتان را بر روی یکدیگر قرار دهید. سپس دست‌ها را به جلو بیاورید و بر روی هم بگذارید. حالا دستی که در بالا قرار دارد را باز کنید و به سمت عقب ببرید. این حرکت را ۱۵ مرتبه انجام دهید.