انگشت چنگالی (Claw Hand) یک ناهنجاری در فرم و عملکرد انگشتان دست است که در آن، انگشت‌ها به شکل غیرطبیعی خم می‌شوند و حالتی شبیه به چنگال پیدا می‌کنند. در این وضعیت، مفاصل میانی و انتهایی انگشتان بیش‌ازحد به سمت داخل خم شده و مفصل اصلی انگشت (در محل اتصال به کف دست) به سمت عقب کشیده می‌شود. نتیجه این حالت، ناتوانی در صاف نگه‌داشتن انگشتان و دشواری در انجام حرکات طبیعی دست مانند گرفتن یا نگه‌داشتن اشیاء است.
این عارضه به دلیل آسیب یا فلج شدن عصب اولنار (عصبی که به انگشت کوچک و انگشت حلقه عصب دهی می‌کند) ایجاد می‌شود، اما در برخی موارد، آسیب به عصب مدین یا حتی بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی نیز می‌توانند عامل آن باشند. انگشت چنگالی ممکن است به‌صورت مادرزادی وجود داشته باشد یا در اثر عواملی مانند دیابت، ضربه، سکته مغزی یا عفونت‌های عصبی به‌وجود آید. بسته به شدت آسیب و علت زمینه‌ای، درمان آن می‌تواند شامل فیزیوتراپی، استفاده از آتل، دارو یا جراحی باشد.
علت ایجاد انگشت چنگالی
حتماً شما نیز بارها و بارها نام عارضه انگشتان چنگالی را شنیده‌اید. اما چون این عارضه در برخی موارد نادر رخ می‌دهد، هنوز هم میان عموم افراد شناخته‌شده نیست. همان‌طور که می‌دانید برخی از اعضای بدن به علت جایگاه فیزیکی خاصی که دارند، بیشتر در معرض آسیب و ضربه قرار می‌گیرند. پاها دقیقاً یکی از همین اعضای بدن بوده، که چون در طول روز بسیار از آن‌ها کار می‌کشیم، معمولاً احتمال تغییر شکل و آسیب‌دیدگی آن‌ها بیشتر است.
حال انگشت چنگالی عارضه کمتر شناخته‌شده‌ای است، که معمولاً انگشتان پا را درگیر می‌کند. در این حالت انگشتان پا به سمت داخل خمیده شده، و دیگر حالت سابق را نخواهند داشت. این مشکل زمانی رخ می‌دهد، که تاندون و رباط‌های پا سفت و محکم شده، و اجازه حرکت به انگشتان را ندهند. در این صورت بیمار با دو مشکل اساسی مواجه می‌شود.
در درجه اول چنگالی شدن شکل انگشتان، می‌تواند فرم بسیار ناخوشایندی به پاها ببخشد. درنتیجه این امر موجب می‌شود اعتمادبه‌نفس افراد بسیار کاهش یابد. مشکل دیگری که در اثر این عارضه رخ می‌دهد، درد بسیار شدید پاها می‌باشد. در این حالت معمولاً حتی راه رفتن نیز دشوار خواهد شد.
حال انگشت چنگالی در دو حالت سخت و منعطف رخ می‌دهد. در حالت منعطف فرد می‌تواند با دست انگشتان پا را صاف نموده و آن‌ها را دوباره به حالت اولیه بازگرداند. اما در انگشتان چنگالی سخت، بافت تاندون‌ها به‌قدری محکم می‌شود، که امکان صاف کردن هیچ‌یک از انگشتان وجود ندارد. حال بسیاری از افراد به‌صورت مادرزادی به این مشکل دچار می‌شوند.
یعنی از بدو تولد این مشکل با آن‌ها همراه است. اما گاها نیز ممکن است به‌مرورزمان و در اثر عوامل فیزیکی، فردی دچار این عارضه نگران‌کننده شود. حال این مشکل در هر پا حدود ۴انگشت کوچک‌تر را درگیر می‌سازد، و معمولاً در انگشت شصت پا رخ نمی‌دهد.
مهم‌ترین دلایل ابتلا به ناهنجاری انگشت چنگالی
این عارضه به علت‌های مختلفی ممکن است رخ دهد، و معمولاً با تشخیص دقیق دلیل بروز آن، درمان بسیار ساده‌تر می‌شود. در ادامه مهم‌ترین دلایل بروز این عارضه را نام‌برده‌ایم:
وراثت
در اکثر موارد این عارضه در اثر سابقه خانوادگی افراد رخ می‌دهد. یعنی از طریق وراثت و ژنتیک به آن‌ها منتقل می‌شود. برای مثال بسیاری از کودکان مبتلابه انگشت چنگالی این عارضه را از والدین خود به ارث می‌برند.
پوشیدن کفش نامناسب
پزشکان همواره توصیه می‌کنند، در انتخاب نوع کفش بسیار دقت کنید. چراکه انتخاب کفش نامناسب و استفاده از آن، می‌تواند آسیب‌های بسیار جبران‌ناپذیری را برای پاها به همراه داشته باشد. حال یکی از دلایل ابتلا به عارضه انگشتان چنگالی، پوشیدن کفش نامناسب می‌باشد. اکثر خانم‌ها به علت استفاده از کفش‌های تنگ و نوک نیز و همچنین کفش‌های پاشنه‌بلند، به این مشکل دچار می‌شوند.
آرتروز
آرتروز نیز که یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در ناحیه پا می‌باشد، و می‌تواند از علت‌های مهم بروز انگشت چنگالی نیز به‌حساب آید. آرتروز زمانی رخ می‌دهد، که در اثر عوامل مختلف غضروف مفاصل از بین رفته باشد. آرتروز موجب تغییر شکل انگشتان پا شده، و درنتیجه ممکن است باعث بروز این بیماری شود.
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید نوعی بیماری عجیب بوده، که در اثر حمله سیستم ایمنی بدن به مفاصل رخ می‌دهد. در این حالت بافت گوشتی و استخوان‌ها نیز ملتهب شده، و درنتیجه با سفت شدن تاندون‌ها، فرد به ناهنجاری انگشت چنگالی دچار خواهد شد.
راه‌های تشخیص ناهنجاری انگشت چنگالی
معمولاً عارضه انگشتان چنگالی شباهت زیادی، به برخی بیماری‌های دیگر دارد، که موجب کجی انگشتان پا می‌شوند. همین مسئله می‌تواند روند تشخیص را برای پزشک کمی دشوارتر سازد. اما به‌هرحال راه‌های زیادی برای تشخیص دقیق این عارضه وجود دارند.
در درجه اول پزشک با معاینه فیزیکی می‌تواند این مشکل را در همان جلسه اول تشخیص دهد. همچنین پزشک برای کسب اطلاعات دقیق‌تر، از بیمار سؤالاتی در خصوص نوع کفش او، میزان درد، حالات پا و ….خواهد پرسید. حال اگر باوجوداین روش‌ها بازهم تشخیص قطعی عارضه انگشت چنگالی ممکن نباشد، انجام یک جلسه عکس‌برداری ضرورت خواهد داشت.
درمان عارضه انگشت چنگالی به روش‌های نوین
انگشتان چنگالی شاید در دیدگاه بسیاری از افراد، عارضه‌ای چندان مهم و خطرناک به نظر نرسد. به همین دلیل بسیاری از افراد باوجود ابتلا به این مشکل، چون درد زیادی ندارند، درمان را نادیده می‌گیرند. اما این عارضه بسیار جدی بوده و به‌هیچ‌عنوان نباید نسبت به آن بی‌توجه باشید.
انگشتان چنگالی اگر به‌سرعت و در زمان مناسب درمان نشود، می‌تواند در برخی موارد موجب قطع انگشتان و یا ازکارافتادگی دائمی آن‌ها شود. چون اگر درمان فوراً صورت نگیرد، گاهی پزشک در آخرین راه باقی‌مانده سعی می‌کند با قطع انگشت، حداقل درد را برطرف سازد. حال امروزه خوشبختانه اگر بیماران سریعاً برای بهبودی اقدام کنند، انگشت چنگالی به روش‌های زیادی قابل‌درمان خواهد بود.
در ادامه شیوه‌های نوین درمان این عارضه را نام‌برده‌ایم:
فیزیوتراپی
در جلسات فیزیوتراپی به افراد آموزش‌هایی داده می‌شود، که اگر طبق آن‌ها عمل کنند، می‌توانند این عارضه را تا حد قابل‌توجهی بهبود بخشند. درواقع در این روش باید بر روی انگشتان پا تمریناتی انجام شود، تا به‌مرورزمان دوباره به‌جای قبلی خود بازگردند.
تعویض کفش‌ها
اگر علت ابتلای شما به انگشت چنگالی پوشیدن کفش نامناسب بوده است، در اولین فرصت کفش‌های خود را تعویض کنید. از کفش‌هایی استفاده کنید، که شکل و فرم انگشتان را اصلاح کنند. برای مثال کفش‌های که پنجه پهنی داشته، و از انگشتان پا به‌خوبی پشتیبانی می‌کنند، بهترین گزینه خواهند بود.
بستن آتل
درروش دیگر می‌توانید با بستن آتل، ناهنجاری انگشت چنگالی را در تایم کوتاهی بهبود بخشید. استفاده از آتل‌های کوچک می‌تواند وضعیت انگشتان را اصلاح نموده و در طولانی‌مدت آن‌ها را از حالت سفتی خارج کند. البته بهتر است آتل را پزشک برایتان تجویز نماید.
جراحی
این جراحی نسبتاً کم تهاجمی زمانی انجام می‌شود، که بیمار تمام روش‌های گفته‌شده در بالا را انجام داده، اما بااین‌حال درد او کنترل نشده و هنوز هم فرم انگشتان به حالت اولیه بازنگشته باشد. در جراحی انگشت چنگالی بخشی از استخوان و تاندون‌ها برداشته می‌شود، تا فرم انگشتان اصلاح گردد. این جراحی دوره نقاهت یک‌ماهه داشته، و معمولاً بعدازآن بیمار نیاز به مراقبت‌های فراوانی خواهد داشت.
می‌توان از بروز انگشت چنگالی پیشگیری کرد؟
پیشگیری از انگشت چنگالی در مواردی که ناشی از آسیب عصبی یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و التهاب‌های عصبی باشد، تا حد زیادی امکان‌پذیر است. مراقبت از سلامت عمومی بدن و پیشگیری از صدمات به عصب اولنار یا مدین نقش مهمی در جلوگیری از این عارضه دارد. پرهیز از حرکات تکراری و طولانی‌مدت دست در وضعیت‌های غیرارگونومیک، استفاده از وسایل محافظتی در محیط‌های کاری پرخطر، رعایت اصول صحیح نشستن و قرارگیری دست‌ها، و انجام حرکات کششی منظم در افرادی که زیاد از دست استفاده می‌کنند (مانند تایپیست‌ها، نوازندگان یا کارگران) می‌تواند از آسیب به اعصاب دست جلوگیری کند.
همچنین کنترل بیماری هایی مانند دیابت، فشار خون بالا، یا بیماری‌های خودایمنی که ممکن است به اعصاب محیطی آسیب بزنند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در نهایت، در صورت مشاهده علائمی مانند بی‌حسی انگشتان، ضعف در گرفتن اشیاء یا تغییر در حالت طبیعی دست، مراجعه زودهنگام به پزشک و پیگیری درمان می‌تواند از پیشرفت عارضه به مراحل شدیدتر مانند انگشت چنگالی جلوگیری کند.
انگشت چنگالی دردناک است؟
در بسیاری از موارد، انگشت چنگالی به تنهایی دردناک نیست، به‌ویژه زمانی که این حالت به‌تدریج و به‌دلیل ضعف یا فلج عضلات ایجاد شده باشد. در چنین شرایطی، بیمار بیشتر دچار ناتوانی در حرکت طبیعی انگشتان و مشکل در انجام فعالیت‌های روزمره مانند گرفتن یا نگه‌داشتن اشیاء می‌شود تا احساس درد مستقیم.
اما در مواردی که علت بروز انگشت چنگالی آسیب یا التهاب عصب اولنار یا سایر اعصاب محیطی باشد، ممکن است درد، سوزن‌سوزن شدن، بی‌حسی یا احساس گزگز در انگشتان (به‌ویژه انگشت کوچک و انگشت حلقه) وجود داشته باشد. همچنین اگر این عارضه در اثر ضربه، فشار مزمن روی عصب (مثلاً در ناحیه آرنج)، یا بیماری‌های التهابی ایجاد شده باشد، احتمال بروز درد یا ناراحتی در ناحیه دست، مچ یا بازو بیشتر است.
کودکان هم ممکن است دچار انگشت چنگالی شوند؟
انگشت چنگالی می‌تواند در کودکان نیز دیده شود، هرچند نسبت به بزرگسالان کمتر رایج است. این عارضه در کودکان ممکن است به دو شکل ظاهر شود: مادرزادی یا اکتسابی. در نوع مادرزادی، کودک از بدو تولد دچار بدشکلی در انگشتان است که معمولاً ناشی از ناهنجاری‌های رشد عصبی یا عضلانی در دوران جنینی است. این نوع ممکن است با دیگر اختلالات عضلانی-اسکلتی یا سندروم‌های ژنتیکی همراه باشد.
در نوع اکتسابی، کودک ممکن است بر اثر آسیب به اعصاب محیطی (عصب اولنار)، عفونت‌های عصبی، تروما (ضربه مستقیم به دست یا آرنج)، یا در موارد نادر، ابتلا به بیماری‌هایی مانند فلج اطفال یا دیابت، دچار این عارضه شود. اگرچه سیستم عصبی کودکان انعطاف‌پذیرتر است و در بسیاری از موارد به خوبی به درمان پاسخ می‌دهد، اما تشخیص زودهنگام و شروع سریع درمان (مانند فیزیوتراپی، آتل‌بندی یا جراحی در موارد خاص) برای جلوگیری از پیشرفت ناهنجاری و بازگرداندن عملکرد طبیعی دست بسیار ضروری است.