پارگی رباط صلیبی یکی از آسیب های شایع زانو است که به دلیل آسیب به یکی از دو رباط صلیبی زانو ایجاد می‌شود. این آسیب منجر به اختلال در پایداری و عملکرد طبیعی زانو می‌گردد و در موارد شدید، توانایی فرد در انجام فعالیت های ورزشی یا روزمره را تحت تاثیر قرار می‌دهد. درمان پارگی رباط صلیبی شامل روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و تقویت عضلات اطراف زانو و در موارد شدیدتر، جراحی برای ترمیم یا جایگزینی رباط آسیب دیده می‌باشد. تصمیم گیری در مورد درمان بستگی به شدت آسیب و نیازهای فرد دارد.
علت پارگی رباط صلیبی
پارگی رباط صلیبی به دلیل فشار یا حرکت های ناگهانی و غیرطبیعی به زانو ایجاد می‌شود. در ادامه برخی از دلایل شایع پارگی رباط صلیبی زانو بیان شده است.
- حرکت‌های ناگهانی در ورزش های خاص: ورزش هایی مانند فوتبال، بسکتبال، اسکی که در آن ها تغییر جهت های سریع، جهش های بلند یا برخوردهای شدید وجود دارد، بیشتر احتمال پارگی رباط صلیبی را افزایش می‌دهند.
- چرخش یا پیچش غیرطبیعی زانو: هنگامی که فرد زانو را به طور غیرطبیعی می‌چرخاند یا می‌پیچاند، به رباط صلیبی آسیب وارد می‌کند.
- ضربه مستقیم به زانو: برخورد یا ضربه مستقیم به زانو، به خصوص زمانی که زانو در حالت ثابت قرار دارد، باعث پارگی رباط صلیبی می‌شود.
- فرود ناگهانی پس از پرش: در هنگام پرش و فرود بر روی زانو، فشار زیاد بر روی رباط صلیبی منجر به پارگی می‌شود، به ویژه اگر فرود به درستی صورت نگیرد.
انواع پارگی رباط صلیبی
پارگی رباط صلیبی به طور کلی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود که در ادامه هر یک را توضیح می‌دهیم.
- پارگی جزئی : در این نوع پارگی، رباط صلیبی تنها بخشی از ساختار خود را از دست می‌دهد و هنوز قسمتی از آن سالم باقی می‌ماند. این نوع پارگی باعث کاهش عملکرد زانو و ایجاد درد و محدودیت در حرکت می‌شود.
- پارگی کامل : در این نوع پارگی، رباط صلیبی به طور کامل پاره می‌شود و دیگر هیچ گونه اتصال طبیعی بین استخوان های ران و ساق پا وجود ندارد. پارگی کامل به شدت پایداری زانو را کاهش می‌دهد و نیاز به درمان جراحی برای ترمیم یا جایگزینی رباط صلیبی آسیب دیده دارد.
علائم پارگی رباط صلیبی
علائم پارگی رباط صلیبی به طور ناگهانی و بعد از آسیب شدید در ناحیه زانو ظاهر می‌شوند. مهم ترین علائم این آسیب عبارتند از:
- احساس ضعف در زانو: پس از آسیب، فرد احساس می‌کند که زانویش ضعیف شده و نمی‌تواند به درستی وزن بدن را بر آن نگه دارد.
- درد شدید: درد شدید و ناگهانی در زانو که در لحظه آسیب احساس می‌شود. این درد در ناحیه جلوی زانو یا اطراف مفصل زانو می‌باشد.
- تورم زانو: تورم فوری در زانو پس از پارگی رباط صلیبی اتفاق می‌افتد. این تورم در چند ساعت اول بعد از آسیب بیشتر می‌شود.
- احساس شلی یا بی‌ثباتی در زانو: بسیاری از افراد پس از پارگی رباط صلیبی احساس می‌کنند که زانویشان ناپایدار است.
- صدای ترکیدن: برخی افراد در هنگام آسیب صدای ترکیدن را از ناحیه زانو می‌شنوند که نشان دهنده پارگی رباط است.
- محدودیت در حرکت: به دلیل درد و بی‌ثباتی، فرد نمی‌تواند زانوی خود را به طور کامل خم یا صاف کند و از حرکت دادن آن به طور طبیعی محدود می‌شود.
✅✅ بیشتر بخوانید: علائم پارگی مینیسک رباط
درمان پارگی مینیسک و رباط صلیبی زانو با فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از بهترین‌های درمان پارگی رباط صلیبی و مینیسک می‌باشد. در این روش متخصص فیزیوتراپی، با تمرینات ورزشی، جریان الکتریکی، دستگاه‌های برق و…سعی می‌کند این عارضه را درمان نماید. درمان پارگی رباط صلیبی و مینیسک با فیزیوتراپی، به‌طورکلی در سه مرحله قابل انجام خواهد بود. در زیر این سه مرحله را شرح داده‌ایم:
فیزیوتراپی برای بی‌نیاز شدن از جراحی
گاهی این عارضه بسیار خفیف بوده، و پزشک تشخیص می‌دهد که بیمار نیازی به جراحی ندارد. در این صورت فیزیوتراپ با ارائه برنامه ورزشی، جریان‌های الکتریکی، تزریق‌ها و …سعی می‌کند، روند بهبودی پارگی رباط و مینیسک را تسریع بخشد. در این مورد فیزیوتراپی به‌راحتی این عارضه را درمان می‌کند، و بیمار را از انجام جراحی تهاجمی زانو بی‌نیاز خواهد ساخت.
فیزیوتراپی قبل از جراحی
در برخی موارد درمان پارگی مینیسک و رباط صلیبی، تنها با انجام جراحی امکان‌پذیر است. در این صورت نیز فیزیوتراپ از بیمار می‌خواهد که تمریناتی را جهت تقویت عضلات خود انجام دهد. این کار موجب می‌شود، که زانوی بیمار برای انجام عمل در آماده‌ترین حالت خود قرار گیرد.
فیزیوتراپی بعد از جراحی
بعد از جراحی نیز انجام فیزیوتراپی به درمان هرچه سریعتر بیماران کمک می‌کند. به‌این‌علت که بیمار در هفته‌های اول پس از عمل در دوره نقاهت به سر می‌برد، که اگر انجام تمرینات فیزیوتراپی را جدی بگیرد سریعتر بهبود می‌یابد. برای مثال بعد از جراحی فیزیوتراپ به بیمار یاد می‌دهد که چگونه از آتل و عصا استفاده کند. یا اینکه به او می‌گوید در چه تایم‌هایی پیاده‌روی کند، یا تحت چه مراقبت‌هایی قرار گیرد. معمولاً انجام فیزیوتراپی بعد از عمل از اهمیت بالاتری برخوردار خواهد بود. به‌این‌علت که موجب می‌شود، افراد بتوانند با انجام برخی فعالیت‌ها از بروز هرگونه عوارض بعد از جراحی نیز جلوگیری نمایند.
✅✅ بیشتر بخوانید: انواع رباط جانبی زانو
مزایای فیزیوتراپی برای درمان پارگی مینیسک و رباط صلیبی زانو
فیزیوتراپی بسیار مفید بوده، و مزایای فراوانی برای بیماران به همراه خواهد داشت. به همین دلیل پزشکان انجام آن و کمک گرفتن از یک فیزیوتراپ را بسیار توصیه می‌کنند. در زیر مهم‌ترین مزایای فیزیوتراپی در درمان پارگی رباط صلیبی و مینیسک زانو را نام‌برده‌ایم:
- قبل و بعد از جراحی بیمار به علت آسیب‌دیدگی زانو معمولاً درد شدیدی را احساس می‌کند. فیزیوتراپ به فرد آموزش می‌دهد که با انجام برخی تمرینات و مراقبت‌ها، التهاب زانوی خود را کاهش و درد را تسکین دهد. طبق تحقیقات اکثر افرادی که از روش فیزیوتراپی استفاده کرده‌اند، کمترین میزان درد را تجربه نموده‌اند.
- انجام فیزیوتراپی به تقویت عضلات پا کمک می‌کند. درنهایت این کار موجب می‌شود که قدرت زانو بیشتر شده، و دامنه حرکتی آن افزایش یابد.
- قبل و بعد از جراحی درمان پارگی مینیسک راه رفتن بسیار دشوار است. چون زانو هیچ‌گونه ثباتی ندارد. اما فیزیوتراپ به فرد آموزش می‌دهد، که چگونه ثبات زانوی خود را افزایش داده، و از آن برای راه رفتن آسان استفاده کند. درواقع فیزیوتراپ به بیمار آموزش می‌دهد که چگونه با عصا راه برود تا به‌پای دیگرش آسیبی وارد نگردد.
- بعد از جراحی ممکن است تا ماه‌ها نتوان به فعالیت‌های روزمره پرداخت. اما فیزیوتراپی به بیماران کمک می‌کند که در تایم کوتاهی بتوانند به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهند و حتی به سرکار بروند. این مورد از مهم‌ترین مزایای فیزیوتراپی به شمار می‌رود، و اکثر افراد دقیقا به همین دلیل از این روش استفاده می‌کنند.
نحوه درمان پارگی رباط صلیبی
درمان پارگی رباط صلیبی بستگی به شدت آسیب، سن بیمار و نیازهای فعالیتی او دارد. برای پارگی های جزئی ، درمان غیرجراحی مانند فیزیوتراپی برای تقویت عضلات اطراف زانو و استفاده از بریس برای پایداری بیشتر کافی است. در مواردی که پارگی کامل اتفاق می‌افتد، جراحی برای ترمیم یا بازسازی رباط صلیبی غالباً ضروری است. در جراحی، رباط پاره شده با استفاده از گرافت از خود بیمار یا اهداکننده ترمیم می‌شود. پس از جراحی، دوره توانبخشی شامل فیزیوتراپی و بازگشت تدریجی به فعالیت های معمولی به مدت چند ماه ضروری است تا عملکرد زانو به طور کامل بهبود یابد.
درمان خانگی پارگی رباط صلیبی
درمان خانگی پارگی رباط صلیبی به عنوان یک روش موقتی برای کاهش درد و تورم مفید می‌باشد، اما به هیچ وجه جایگزین درمان تخصصی نمی‌شود و در نهایت برای درمان کامل و بازگشت به فعالیت های معمولی، باید به پزشک متخصص مراجعه کرد. برخی از روش های درمان خانگی شامل موارد زیر هستند.
- استراحت: پس از آسیب، زانو باید استراحت کند و از هرگونه فعالیتی که باعث تشدید آسیب می‌شود، خودداری گردد.
- کمپرس یخ: گذاشتن یخ روی زانو به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه چند بار در روز به کاهش تورم و درد کمک می‌کند.
- بالا نگه داشتن زانو: در زمان استراحت، زانو را بالا نگه دارید تا تورم کاهش یابد. این کار را می‌توان با قرار دادن بالش زیر پا انجام داد.
- مسکن‌های بدون نسخه: داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند.
دوران نقاهت بعد از درمان عمل رباط صلیبی
دوران نقاهت پس از درمان پارگی رباط صلیبی چندین ماه طول می‌کشد و شامل فازهایی از بازتوانی و تقویت است. بعد از جراحی یا درمان غیرجراحی، بیمار نیاز به استراحت کامل دارد و سپس فیزیوتراپی برای تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود دامنه حرکتی شروع می‌شود. در ماه‌های اولیه، بیمار باید از انجام فعالیت های سنگین و ورزش هایی که فشار زیادی به زانو وارد می‌آورد، خودداری کند. به مرور، با پیشرفت توانبخشی، فرد قادر خواهد بود فعالیت های روزمره خود را از سر بگیرد و به تدریج به ورزش های سبک بازگردد. در این دوران، رعایت دستورات پزشک و فیزیوتراپیست برای بهبود سریع و جلوگیری از بروز عوارض ضروری است. دوره نقاهت کامل بین ۶ ماه تا یک سال طول می‌کشد تا بیمار بتواند به طور کامل به سطح عملکرد قبلی خود بازگردد.
چه افرادی بیشتر در معرض پارگی رباط صلیبی هستند؟
- ورزشکاران: ورزش هایی که شامل حرکات جهشی، تغییر جهت های سریع، چرخش های شدید و برخوردهای فیزیکی هستند، مانند فوتبال، بسکتبال، اسکی، و فوتبال آمریکایی، خطر پارگی رباط صلیبی را افزایش می‌دهند. ورزشکارانی که در این رشته‌ها فعالیت دارند بیشتر از سایرین در معرض آسیب های رباط صلیبی قرار می‌گیرند.
- افرادی که سابقه آسیب های زانو دارند: کسانی که قبلا آسیب های زانو را تجربه کرده‌اند، بیشتر در معرض پارگی رباط صلیبی می‌باشند. آسیب های قبلی موجب ضعف در ساختار زانو و افزایش خطر آسیب های بعدی می‌شوند.