زانو یک مفصل پیچیده است و رباط‌های جانبی زانو به همراه سایر رباط‌ها و عوامل دیگر موجب تثبیت آن می‌شوند. مفصل زانو به طور منظم مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌دنبال یک ضربه یا حرکت ناگهانی رباط‌های زانو ممکن است پاره یا کشیده شوند. درادامه به ارائه توضیحاتی درخصوص آناتومی رباط‌های جانبی زانو و همچنین آسیب‌های وارده به رباط‌های زانو می‌پردازیم.
آناتومی زانو و رباط‌های آن
مفصل زانو یا پاتلا که بین استخوان ران و درشت‌نی قرار دارد، مفصلی شکننده، پیچیده و بسیار تحت فشار است. غضروف‌ها، تاندون‌ها و رباط‌هایی موجب تثبیت موقعیت و عملکرد صحیح آن می‌شوند. درادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
رباط‌های زانو
رباط‌های زانو از بافت فیبری بسیار محکمی تشکیل شده‌اند که از مفصل پاتلا حمایت کرده و برای ثبات آن ضروری هستند. رباط‌های مختلف زانو شامل:
رباط داخلی:
رباط یا وثیقه داخلی که در داخل ساق‌پا قرار می‌گیرد.
رباط خارجی کناری:
این رباط در قسمت بیرونی ساق پا قرار می‌گیرد.
رباط‌های صلیبی زانو:
دو رباط صلیبی در مرکز زانو به صورت ایکس یا صلیب از روی هم عبور کرده‌اند. این رباط‌ها از حرکت بیش‌ازحد به سمت جلو یا عقب، جلوگیری می‌کنند. پارگی آن‌ها در ورزشکاران شایع است.
رباط صلیبی قدامی:
این رباط از جلوی رباط متقاطع خلفی عبور کرده و ثبات مفصل را به‌ویژه درهنگام چرخش تضمین می‌کند. همچنین از مینیسک زانو محافظت می‌کند.
رباط صلیبی خلفی:
این رباط در خلف رباط متقاطع قرار گرفته است.
رباط‌های جانبی زانو:
رباط‌های جانبی زانو به تعداد دو عدد در طرفین مفصل زانو قرار گرفته و از حرکت بیش‌ازحد مفصل به یک سمت جلوگیری می‌کنند. به‌این‌ترتیب موجب حفظ ثبات آن می‌گردند.
مینیسک زانو
مینیسک‌ها در کنار رباط‌های جانبی زانو به حفظ ثبات آن کمک می‌کنند. مینیسک‌ها از فیبروغضروف تشکیل شده‌اند. آن‌ها فضای بین استخوان ران و درشت‌نی (بزرگترین استخوان ساق پا) را پر می‌کنند. مانند پدهای کوچک عمل می‌کنند، ضربه‌ها را جذب می‌کنند و به حفظ و تناسب کامل مفصل کمک می‌کنند.
غضروفی که سطوح مفصلی را می‌پوشاند، به استخوان ران و استخوان درشت‌نی اجازه می‌دهد تا به‌راحتی روی یکدیگر بلغزند. این کپسول که به‌طور‌کامل مفصل زانو را می‌پوشاند، یک پوشش فیبری است که با غشای سینوویال پوشانده شده است. غشای سینوویال، مایع سینوویال تولید می‌کند که سطح مفاصل را روان و تغذیه می‌کند. ماهیچه‌ها و تاندون‌ها نیز به حفظ و تثبیت زانو کمک می‌کنند.
آسیب‌دیدگی رباط‌های جانبی زانو
درنتیجه حرکت غیرطبیعی یا ضربه، رباط‌های جانبی زانو و یا سایر رباط‌های آن می‌توانند به‌طور ناگهانی کشیده و یا حتی پاره شوند. بر روی علل و علائم آسیب‌های رباط تمرکز کنید.
چه عواملی موجب آسیب‌دیدگی رباط‌های جانبی زانو می‌شوند؟
انواع مختلفی از تروما می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی رباط‌های جانبی زانو شود:
حرکت غیرطبیعی زانو:
کشش بیش از حد پس از ضربه شدید یا پس از ضربه به فضای خالی، پیچش بیش از حد زانو (شایع در برخی ورزش‌ها مانند فوتبال، راگبی یا اسکی)، فرود ضعیف بعد از پرش (هیپرفلکسیون)، حرکت چرخشی تیز درحالی‌که پاها روی زمین ثابت هستند، تغییر جهت ناگهانی.
ضربه شدید به زانو:
مثلاً وقتی زانو در هنگام تصادف اتومبیل به داشبورد برخورد می‌کند، وزن حریف روی زانو در یک ورزش رزمی و…
وضعیت جسمانی و خستگی عضلانی:
در این وضعیت رباط به اندازه کافی توسط عضلات مفصل حمایت نمی‌شود. فقدان تعادل و هماهنگی درنهایت می‌تواند زانوها را در معرض این نوع ضایعه قرار دهد.
انواع ضایعات و آسیب‌های رباط‌های زانو
آسیب‌های رباط در زانو می‌تواند:
پارگی رباط داخلی جانبی:
این شایع‌ترین آسیب، همراه با پارگی جزئی یا کامل است که در فوتبالیست‌ها رایج است.
پارگی در رباط خارجی جانبی:
تروما در اثر افزایش کشش یا ضربه در داخل زانو مثلاً هنگام شروع و توقف ناگهانی حرکت.
پارگی در رباط صلیبی قدامی:
پارگی در رباط صلیبی قدامی در برخی ورزش‌ها رایج است. شامل: اسکی، فوتبال، هندبال، جودو، بسکتبال.
پارگی در رباط صلیبی خلفی:
پس از یک تصادف ورزشی یا یک ضربه خیلی شدید ممکن است این رباط پاره شود. (این قوی‌ترین رباط است.)
علائم پارگی و آسیب‌دیدگی رباط‌های زانو چیست؟
پس از یک تصادف شدید رانندگی، یا یک شوک بسیار شدید در یک ورزش، ممکن است چندین رباط پاره شود. علائم آسیب رباط کم و بیش دردناک و شدید هستند و همیشه با شدت ضایعات متناسب نیست.
علائم اصلی عبارتند از:
- صدای کلیک (یا ترک) در زانو که در زمان ضربه شنیده می‌شود. معمولاً مربوط به پارگی در رباط صلیبی قدامی است.
- زانویی که رها می‌کند، احساس اینکه زانو به پهلو می‌رود، سپس به جای خود باز می‌گردد. (احساس دررفتگی دردناک)
- زانو دردناک و متورم
- احساس ناپایداری زانو
- گاهی اوقات اسپاسم عضلانی
- گاهی اوقات مشکل در راه‌رفتن و تکیه‌دادن به پای آسیب‌دیده.
چگونه واکنش نشان دهیم؟
درصورت آسیب‌دیدگی رباط‌های جانبی زانو، بلافاصله پس از ضربه، توصیه می‌شود اقدامات ساده‌ای را اعمال کنید. این پروتکل یونانی شامل یخ گذاشتن، استراحت، ارتفاع و فشرده‌سازی است.
استراحت:
توقف فعالیت‌بدنی یا ورزشی در حال انجام، برای جلوگیری از تشدید ضایعات.
سردکردن محل:
روی زانو یخ بگذارید یا حدود بیست دقیقه در آب سرد خنک کنید.
ارتفاع دادن:
پا را با وسیله‌ای در سطحی بالاتر از قلب نگه دارید.
فشرده‌سازی:
زانو را پانسمان کنید.
درصورت درد، می‌توان از مسکن‌ها (پاراستامول یا NSAIDها – داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی) نیز استفاده کرد. برای اطلاعات بیشتر، همیشه از داروساز خود راهنمایی بخواهید.
درصورت پیچ‌خوردگی شدید یا تشدید علائم، توصیه می‌شود سریعاً با پزشک مشورت کنید. پس از پرسش از بیمار در مورد شرایط تروما و علائم آن (کوبیدن، درد، احساس دررفتگی و …)، پزشک معاینه بالینی کامل (تحلیل راه‌رفتن، تست استرس، تست مقاومت و …) را انجام می‌دهد. او همچنین ممکن است به معاینات اضافی متوسل شود.
برای مثال، یک عکس اشعه ایکس به او اجازه می‌دهد تا شکستگی‌های احتمالی را در حضور زانوی بسیار دردناک و متورم تشخیص دهد. MRI برای موارد جدی‌تر (با مشکوک به ضایعات شدید) یا زمانی که علائم پس از چند هفته ادامه پیدا می‌کند، اختصاص دارد.
درمان آسیب‌های رباط‌های جانبی زانو
سن بیمار، فعالیت حرفه‌ای، ورزش، شدت ضایعه و ناپایداری زانو از عوامل مؤثر در درمان آسیب‌دیدگی رباط‌های جانبی زانو هستند. پزشک می‌تواند مراقبت‌های ساده در خانه، درمان‌های پزشکی یا ترمیم جراحی را تجویز کند. این موارد درمان غیر جراحی بازسازی پارگی رباط صلیبی زانو است.
درمان‌های پزشکی
درمان پیچ‌خوردگی خفیف یا متوسط براساس استراحت مفصل، مصرف دارو برای تسکین درد (با یخ‌زدن زانو) و چند جلسه توانبخشی است.
تحرک زانو باید تا حد امکان حفظ شود و تکیه‌گاه برای پای آسیب‌دیده حفظ شود. در برخی موارد، پزشک استفاده از عصا را برای پیاده‌روی تجویز می‌کند. او همچنین می‌تواند به بیمارش توصیه کند که از زانوبند استفاده کند. (بریس فشاری، که به شما امکان می‌دهد فعالیت‌های خاصی را سریع‌تر از سر بگیرید.) جلسات توانبخشی که در مطب فیزیوتراپیست انجام می‌شود، روند بهبودی را سریع‌تر می‌کند. تمرینات تثبیت و تقویت عضلات می‌تواند تحرک زانو را بازگرداند و از آتروفی عضلانی جلوگیری کند.
آسیب به رباط صلیبی قدامی گاهی می‌تواند باعث جریان خون به داخل مفصل شود و آن را تحت کشش قرار دهد. سپس پزشک باید یک سوراخ برای تخلیه مایع انجام دهد. این به تسکین درد و اسپاسم عضلانی همراه کمک می‌کند.
سخن پایانی
رباط‌های جانبی زانو از مهم‌ترین عوامل تثبیت‌کننده زانو هستند. این ساختارها مانع از کشش و یا حرکت بیش از حد زانو به یک سمت می‌شوند. با این حال گاهی در اثر تصادف و یا ضربه ناگهانی و شدید رباط‌های جانبی ممکن است دچار آسیب‌دیدگی شوند.در صورت بروز مشکل سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنید. درنهایت امیدواریم این مطلب درخصوص رباط‌های جانبی زانو موردپسند شما واقع گردد.