انحراف ستون فقرات به وضعیتی اطلاق میشود که در آن ساختار طبیعی و مستقیم ستون فقرات دچار تغییر میشود و به سمت چپ یا راست منحرف میشود. این انحراف در نواحی مختلف ستون فقرات از جمله گردن، سینه یا کمری رخ می‌دهد و در نتیجه به شکل گیری وضعیت هایی مانند اسکولیوز یا کیفیوز منجر میشود. این مشکلات باعث درد، محدودیت حرکتی می‌شوند.
انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز چیست؟
ستون فقرات قطعاً یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین بخش‌های بدن بوده، که نقش مهمی در بدن ایفا می‌کند. ستون فقرات درواقع مهره‌ای طویل و استخوانی بوده، که از ناحیه گردن تا انتهای کمر امتداد می‌یابد. نخاع درون ستون فقرات قرار داشته، و مهره‌های استخوانی آن از بافت نخاع حفاظت می‌کنند. همچنین بافت و رشته‌های عصبی نیز به ستون فقرات متصل می‌باشند. درنتیجه تا همین‌جا نیز می‌توان دریافت، که ستون فقرات تا چه حد نقش مهم و حیاتی در بدن ایفا می‌کند.
حال به علت استخوانی بودن بافت ستون فقرات، این ناحیه فوق‌العاده آسیب‌پذیر است، و ممکن است دچار مشکلات گوناگون شود. به همین دلیل عارضه‌های گوناگونی ممکن است این قسمت را درگیر سازند. یکی از بیماری‌های بسیار شایع ستون فقرات، اسکولیوز می‌باشد. این بیماری درواقع به نوعی انحراف ستون مهره گفته میشود، که می‌تواند مشکلات زیادی را ایجاد نماید.
هرگاه به بدن فردی از پشت سر نگاه کنید، استخوان ستون فقرات او باید کاملاً صاف و بدون خمیدگی باشد. اما در این عارضه استخوان ستون فقرات صاف نیست، و به سمت چپ یا راست انحراف دارد. به‌گونه‌ای که وقتی به کمر فرد نگاه می‌کنید، ستون فقرات او حالت sبوده و اصلاً شکل طبیعی ندارد. این مشکل معمولا در نوجوانان شایع می‌باشد. به گونه‌ای که حدود سی الی چهل درصد از افراد مابین ۹الی ۱۸سال دچار آن می‌شوند.
اما مطابق آمار حدود دو سوم از بزرگ‌سالان نیز، به اسکولیوز مبتلا می‌باشند. به همین دلیل این عارضه را می‌توان بسیار شایع دانست. حال اگر فردی به این بیماری مبتلا باشد، ممکن است شانه‌ها، کمر، ران و ….او با یکدیگر تقارن نداشته باشند. به‌گونه‌ای که در اثر این بیماری یکی از شانه‌ها از شانه دیگر بالاتر می‌ایستد، یا یکی از پاها نسبت به‌پای دیگر کوتاه‌تر است. در برخی موارد نیز انحراف ستون فقرات می‌تواند فرم ناخوشایندی به بدن بدهد، و همین موجب کاهش اعتمادبه‌نفس افراد میشود.
علائم انحراف ستون فقرات
علائم انحراف ستون فقرات بسته به نوع انحراف و شدت آن متفاوت است، اما برخی از علائم شایع عبارتند از:
- درد در ناحیه پشت یا گردن: یکی از شایع ترین علائم انحراف ستون فقرات، درد در نواحی مختلف ستون فقرات است، به ویژه در ناحیه کمر، گردن یا بین شانه ها. این درد ناشی از فشار بر اعصاب و بافت های اطراف می‌باشد.
- اختلال در وضعیت بدنی: افراد مبتلا به انحراف ستون فقرات متوجه می‌شوند که وضعیت بدنشان نامتعادل است. شانه‌ها یا لگن به یک طرف انحراف پیدا می‌کنند یا ستون فقرات به طور غیرطبیعی خم میشود.
- اختلالات تنفسی: در موارد شدید، انحراف های ستون فقرات به فشار روی ریه ها و کاهش فضای تنفسی منجر می‌شوند، که باعث تنگی نفس یا مشکلات تنفسی دیگر میشود.
- عدم تقارن بدن: یکی دیگر از علائم واضح انحراف ستون فقرات، ناهماهنگی در ارتفاع شانه ها یا لگن است. یک شانه بالاتر از دیگری قرار می‌گیرد یا یکی از طرفین بدن به طور قابل مشاهده بزرگتر از طرف دیگر به نظر می‌رسد.
- ضعف یا بی حسی در اندام‌ها: انحراف شدید ستون فقرات به فشار بر اعصاب ستون فقرات منجر میشود که باعث بی‌حسی، ضعف یا احساس سوزش در دست ها یا پاها میشود.
- خستگی و دردهای عضلانی: فرد به دلیل جابه‌جایی های غیرطبیعی در ساختار بدن، خستگی مفرط و دردهای عضلانی مکرر را تجربه می‌کند.
- کاهش دامنه حرکتی: افراد مبتلا به انحراف ستون فقرات در انجام حرکات خاصی مانند چرخش یا خم شدن محدودیت خواهند داشت.
آیا آرتروز ستون فقرات هم داریم؟
مهم‌ترین علل و دلایل بروز اسکولیوز
ابتلا به عارضه انحراف ستون فقرات، می‌تواند زمینه‌ساز بروز مشکلات زیادی باشد. حال در بسیاری از موارد نمی‌توان علت مشخصی را برای بروز این عارضه یافت. چراکه انحراف ستون فقرات در اکثر موارد هیچ دلیل خاصی ندارد. اما به‌هرحال برخی عوامل نیز وجود دارند، که می‌توانند موجب ابتلای افراد به این عارضه شوند. در ادامه به‌این‌علت ها و عوامل اشاره نموده‌ایم:
مشکلات مادرزادی
اسکولیوز را نمی‌توان یک عارضه ژنتیکی توصیف کرد. اما در حال ممکن است علت بروز آن مشکلات مادرزادی باشند. برای مثال این عارضه از پدر و مادر به فرزند ارث می‌رسد. به همین دلیل ممکن است در برخی افراد یک بیماری ارثی باشد.
اختلالات عصبی
گاهی وجود برخی اختلالات در سیستم عصبی انسان، موجب تغییر شکل ستون فقرات میشود. درنتیجه همین مسئله موجب انحراف در این قسمت خواهد شد، که معمولاً با درد زیادی نیز همراه خواهد بود.
فعالیت‌های ورزشی
یکی دیگر از عواملی که می‌تواند زمینه‌ساز بروز اسکولیوز باشد، فعالیت‌های ورزشی می‌باشند. این مشکل در ورزشکاران شایع‌تر است. گاهی به علت انجام برخی فعالیت‌های ورزشی خاص، در درازمدت ستون فقرات تغییر شکل می‌دهد. درنتیجه فرد به انحراف ستون مهره دچار خواهد گردید.
وضعیت بد خوابیدن و ایستادن
این مورد در نوجوانان و کودکان بسیار بیشتر دیده میشود. استخوان ستون مهره کودکان به‌طور کامل استحکام نیافته و ثبات ندارد. حال اگر کودک در درازمدت در حالت نامناسبی بخوابد یا بایستد، ممکن است به این بیماری دچار شود.
سایر دلایل ایجاد انحراف ستون فقرات
انحراف ستون فقرات به دلایل مختلفی ایجاد میشود که برخی از آن ها مربوط به عوامل مادرزادی، برخی دیگر به عوامل محیطی یا آسیب های جسمی مرتبط هستند. مهم ترین دلایل انحراف ستون فقرات عبارتند از:
- عوامل ژنتیکی و مادرزادی: برخی افراد به طور طبیعی با ساختار یا ویژگی هایی در ستون فقرات به دنیا می‌آیند که منجر به انحراف آن میشود. به عنوان مثال، در بیماری های مادرزادی مانند اسکولیوز مادرزادی، رشد نامتعادل مهره‌ها در دوران جنینی باعث ایجاد انحراف در ستون فقرات میشود.
- اسکولیوز: این یکی از شایع ترین علت های انحراف ستون فقرات است که در دوران کودکی یا نوجوانی شروع میشود. اسکولیوز به انحراف جانبی ستون فقرات گفته میشود که به دلایل نامشخص یا ارثی رخ می‌دهد.
- کیفیوز: انحنای بیش از حد در ناحیه قفسه سینه که به آن قوز هم گفته میشود باعث انحراف ستون فقرات میشود. این وضعیت بیشتر در سنین پیری به دلیل ضعف استخوان ها و بیماری هایی مانند استئوپروز رخ می‌دهد.
- آسیب های جسمی: آسیب های جدی به ستون فقرات مانند شکستگی مهره‌ها یا ضربه به آن ها باعث تغییر شکل طبیعی ستون فقرات و ایجاد انحراف در آن میشود. این نوع انحراف بعد از تصادف، سقوط یا ضربه های ورزشی رخ می‌دهد.
- بیماری‌های عصبی یا عضلانی: برخی از اختلالات عصبی و عضلانی مانند پلی‌میوزیت، فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی باعث ضعف عضلات پشت و تغییر در تراز طبیعی ستون فقرات می‌شوند که منجر به انحراف آن خواهد شد.
- سن و تغییرات پیری: با بالا رفتن سن، استخوان ها و بافت های نرم ستون فقرات ضعیف می‌شوند و به تغییرات ساختاری مانند آرتروز ستون فقرات و تنگی کانال نخاعی منجر می‌شوند که باعث انحراف در ستون فقرات خواهد شد.
- عدم توازن عضلانی: در مواردی که عضلات اطراف ستون فقرات به دلیل عدم استفاده، ضعف یا آسیب، عدم تعادل پیدا کنند، ستون فقرات به طور غیرطبیعی منحرف میشود.
- اختلالات متابولیک و هورمونی: برخی اختلالات مانند استئوپروز یا بیماری های هورمونی که بر روی ساختار استخوان تأثیر می‌گذارند، باعث ضعیف شدن مهره‌ها و ایجاد انحراف در ستون فقرات می‌شوند.
دلایل ابتلا به روماتیسم در ستون فقرات چیست؟
نحوه درمان قطعی اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات
معمولاً انحراف ستون فقرات را می‌توان یک عارضه پیچیده تلقی نمود. چراکه این مشکل دریکی از حساس‌ترین نواحی بدن رخ‌داده، و به همین دلیل درمان آن نیز نیاز به زمان داشته و کار ساده‌ای نخواهد بود. اما به‌طورکلی پزشکان امروزه از روش‌های مختلفی برای درمان اسکولیوز استفاده می‌کنند. در ادامه به چند مورد از این روش‌ها اشاره نموده‌ایم:
انجام تمرینات فیزیوتراپی
در درجه اول توصیه میشود که افراد مبتلابه این مشکل، برای درمان در جلسات فیزیوتراپی شرکت نمایند. در این جلسات بیمار می‌تواند با انجام برخی حرکات تمرینی ورزشی، فرم ستون فقرات خود را تا حد زیادی اصلاح کند. اما باید حتماً تحت نظر افراد متخصص تمرینات خود را آغاز نماید.
استفاده از کمربندهای طبی
استفاده از کمربندهای طبی از دیگر روش‌های درمان اسکولیوز می‌باشد، که در بسیاری از موارد می‌تواند نتایج مطلوبی به همراه داشته باشد. در این روش پزشک برای بیمار کمربندهای طبی که مناسب فرم بدن او هستند را تجویز خواهد کرد. حال با بستن این کمربندها، به مرور زمان فرم ستون فقرات نیز اصلاح میشود.
جراحی انحراف ستون فقرات
دو روش گفته‌شده در بالا زمانی تأثیرگذار خواهند بود، که انحراف ستون فقرات بسیار خفیف باشد. در صورت بروز انحراف شدید، روش جراحی توسط پزشکان بیشتر توصیه میشود. این جراحی هم برای کودکان و هم برای بزرگ‌سالان بسیار توصیه میشود. در جراحی درمان اسکولیوز می‌توان ستون فقرات را در جای مناسب فیکس نمود، و شکل آن را به‌طور کامل اصلاح کرد. درواقع جراحی روشی است که این ناهنجاری را به بهترین نحو ممکن درمان می‌کند. این جراحی برای کودکان کمی دشوار خواهد بود، و در بزرگ‌سالان نیز دوره نقاهت طولانی‌مدتی خواهند داشت. اما در حالت کلی بهترین روش بهبود انحراف ستون فقرات تلقی میشود.
جراحی انحراف ستون فقرات خطرناک است؟
جراحی انحراف ستون فقرات خطراتی دارد، اما در بسیاری از موارد این خطرات قابل مدیریت هستند و نتیجه های مثبت زیادی به همراه دارد. این جراحی در موارد شدید انحراف، مانند اسکولیوز یا کیفیوز پیشرفته که با درمان های غیرجراحی قابل اصلاح نیستند، انجام میشود. خطرات ممکن شامل عفونت، خونریزی، آسیب به اعصاب نخاعی و مشکلات تنفسی می‌باشند. همچنین، برخی بیماران پس از جراحی احساس درد یا محدودیت حرکتی دارند. با این حال، پیشرفت های پزشکی و تکنولوژی جراحی، میزان موفقیت این نوع جراحی ها را بالا برده و خطرات را کاهش داده است. مشاوره دقیق با جراح متخصص قبل از عمل، بررسی شرایط فردی بیمار و رعایت مراقبت های پس از جراحی به کاهش خطرات کمک می‌کند.
بعد از جراحی، ستون فقرات کاملا صاف میشود؟
هدف اصلی اصلاح انحراف و بهبود تراز طبیعی ستون فقرات است، اما در بسیاری از موارد، ستون فقرات به طور کامل صاف نمی‌شود. میزان اصلاح بستگی به شدت انحراف و نوع جراحی انجام شده دارد. در جراحی هایی مانند جوش مهره ها یا استفاده از پیچ‌ها و میله ها، پزشک تلاش می‌کند تا ستون فقرات را به وضعیتی نزدیک به حالت طبیعی برگرداند، اما تغییرات کوچکی در شکل نهایی وجود خواهد داشت. در نهایت، هرچند هدف از جراحی اصلاح انحراف است، ولی میزان صاف شدن نهایی بستگی به عوامل فردی بیمار و نوع عمل جراحی دارد.
انحراف ستون فقرات قابل پیشگیری است؟
در بسیاری از موارد، انحراف ستون فقرات قابل پیشگیری است یا حداقل می‌توان با اتخاذ اقدامات مناسب، از بروز آن جلوگیری کرد یا شدت آن را کاهش داد. در اینجا چندین روش برای پیشگیری از انحراف ستون فقرات آورده شده است:
- وضعیت بدنی صحیح: نشستن، ایستادن و خوابیدن با وضعیت بدنی صحیح از فشار اضافی بر ستون فقرات جلوگیری می‌کند. استفاده از صندلی های ارگونومیک و توجه به شیوه‌های درست نشستن کمک کننده می‌باشد.
- تقویت عضلات پشتی و شکمی: تمرینات ورزشی منظم که به تقویت عضلات پشت و شکم کمک می‌کنند، از انحراف ستون فقرات جلوگیری کرده و توازن آن را حفظ می‌کنند.
- پیشگیری از آسیب ها: رعایت اصول ایمنی هنگام انجام فعالیت های بدنی و ورزشی، مانند استفاده از تجهیزات محافظتی، از آسیب به ستون فقرات و ایجاد انحراف جلوگیری می‌کند.
- نظارت بر رشد کودکان: اسکولیوز در کودکان و نوجوانان شایع است، بنابراین معاینات پزشکی منظم برای شناسایی هرگونه انحراف در مراحل اولیه و جلوگیری از پیشرفت آن ضروری است.
- رژیم غذایی سالم: تغذیه مناسب و مصرف کافی از کلسیم و ویتامین D برای حفظ سلامت استخوان ها به جلوگیری از مشکلاتی مانند استئوپروز و انحراف های ناشی از ضعف استخوان ها کمک می‌کند.
- جلوگیری از اضافه وزن: حفظ وزن سالم و کاهش فشار اضافی بر ستون فقرات از بروز مشکلات مربوط به انحراف ستون فقرات جلوگیری می‌کند.
در چه سنی احتمال ابتلا به انحراف ستون فقرات بیشتر است؟
احتمال ابتلا به انحراف ستون فقرات در دو سنین خاص بیشتر است. یکی از این دوره‌ها، دوران رشد کودکان و نوجوانان، به ویژه بین ۱۰ تا ۱۵ سال است، که در آن اسکولیوز یا انحراف جانبی ستون فقرات به طور شایع تری بروز می‌کند. در این سنین، ستون فقرات در حال رشد است و تغییرات ساختاری به انحراف منجر میشود. دوره دیگر، سنین بالای ۵۰ سال است که با کاهش تراکم استخوان ها و مشکلاتی مانند استئوپروز همراه است، که به انحراف ستون فقرات در نواحی مختلف مانند ناحیه قفسه سینه یا کمر منجر میشود. بنابراین، هر دو دوران رشد و پیری به دلایل مختلف، از جمله تغییرات رشد یا مشکلات استخوانی، خطر ابتلا به انحراف ستون فقرات را افزایش می‌دهند.
سلام وقتتون بخیر
خیلی این مطلب مفید بود ممنون