کیست گانگلیون (Ganglion Cyst) یک توده غیرسرطانی و معمول در ناحیه مفاصل و بافت‌های اطراف آن‌ها است. این توده‌ها شبیه به یک توپ کوچک، نرم و پر از مایع شفاف یا ژل واژه شکل هستند و در اندازه و موقعیت‌های مختلف دیده می‌شود. کیست گانگلیون برای بعضی افراد نگران کننده و یا به نظر خطرناک می‌آید. سوالات بسیاری در ذهن افراد در رابطه با این کیست وجود دارد. در این مقاله با ما همراه باشید تا به طور کامل این عارضه را بررسی کرده و به سوالات احتمالی شما پاسخ دهیم.
کیست گانگلیون چیست؟
کیست گانگلیون نوعی توده خوش خیم، غیرسرطانی و دارای بافت نرم است و معمولا بر روی تاندون‌ها و مفاصل رشد می‌کند. همچنین این نوع کیست برخلاف تومورهای سرطانی، هرگز به دیگر مناطق بدن سرایت نمی‌کند. کیست گانگلیون از نظر شکل به دو حالت کروی (گرد) یا بیضوی ظاهر می‌گردد. مایع درون این توده (کیسه) از جنس سینوویال، شفاف و دارای غلظت بالایی است. شاید برای این ضایعه برجسته ایجاد شده در دست و پا، «کیست سینوویال» نام درست‌تر و مناسب‌تری باشد، زیرا داخل آن همیشه یک لایه سلول ترشحی وجود دارد.
ابعاد کیست‌های شکل گرفته شده می‌تواند متفاوت باشد. این نوع کیست، ممکن است در زیر پوست وجود داشته باشد اما به دلیل خیلی کوچک بودن قابل مشاهده نباشد و برعکس برخی دیگر از کیست‌ها که قابل مشاهده هستند. قطر بزرگ‌ترین کیست‌های تشکیل شده در حدود ۱ اینچ یا به عبارتی ۵/۲ سانتی‌متر است. در اکثر مواقع با گذشت زمان برخی از این کیست‌ها بزرگ‌تر شده و در برخی دیگر به مرور زمان کوچک‌تر می‌شوند. بعضا کیست کانگلیون به نام توده غلیظک نیز معرفی می‌شود.
کیست گانگلیون معمولا خطرناک و دردناک نبوده و بدون درمان، خود به خود از بین می‌رود. اگر کیست مچ دست نزدیک مفصل یا نزدیک عصب مچ دست یا دست شکل بگیرد، می‌تواند باعث درد، بی حسی، ایجاد ضعف عضلانی، احساس سوزن سوزن شدن و اختلال در حرکت، عملکرد، انجام کارها و فعالیت‌های روزانه شود.
با این حال ممکن است به مرور زمان به دلیل جذب مایعات توسط بدن باعث برطرف شدن خود به خود این کیست شده و یا حین انجام فعالیت‌های شدید بدنی کیست گانگلیون ترکیده شود.
علائم ناشی از وجود کیست گانگلیون
- علائم کیست گانگلیون بستگی به اندازه و موقعیت آن دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
توده قابل لمس: یکی از علائم اصلی کیست گانگلیون، وجود یک توده در ناحیه مفصل یا بافت اطراف آن است. این توده معمولاً قابل لمس و قابل حرکت است و ممکن است در اندازه و شکل متغیر باشد. - درد: بسیاری از کیست‌های گانگلیون بی‌درد هستند. ولی در برخی موارد، کیست ممکن است باعث درد یا عدم راحتی در ناحیه مفصل شود. شدت درد معمولاً ملایم تا متوسط است و می تواند درهنگام فشار یا استفاده از مفصل مربوطه تشدید شود.
- محدودیت حرکت: کیست گانگلیون می‌تواند منجر به کاهش محدودیت حرکت در مفاصل مجاور شود. این محدودیت ممکن است به دلیل فشار کیست بر عصب‌ها یا بافت‌های اطراف باشد.
- علائم عصبی: در برخی موارد نادر، کیست گانگلیون ممکن است فشار یا تحریک بر روی عصب‌ها را ایجاد کند و علائم عصبی مانند احساس سوزش و تهوع را به همراه داشته باشد.
- تغییر در شکل و ظاهر: همچنین کیست گانگلیون می‌تواند باعث تغییر در شکل و ظاهر ناحیه مفصل شود. این تغییر ممکن است به دلیل تورم، تغییر رنگ پوست، یا تغییر در قابلیت حرکت مفصل باشد.
محل ایجاد کیست گانگلیون
کیست گانگلیون اغلب در نواحی دست و مچ دیده می‌شود، اما می‌تواند در برخی قسمت‌های دیگر از بدن نیز بوجود آید. محل بروز کیست گانگلیون ممکن است به شدت متغیر باشد و بستگی به فشار و تحریک درونی مفصل و بافت‌های اطراف آن دارد. موارد رایجی که کیست گانگلیون در آن‌ها مشاهده می‌شود، عبارتند از:
- مفاصل دست و مچ: کیست گانگلیون بیشتر در انگشتان و مچ دست دیده می‌شود. این مفاصل شامل مفصل پنجه‌ای (carpometacarpal joint)، مفصل میانی انگشتان (interphalangeal joints) و مفصل مچ دست (wrist joint) می‌شوند.
- مفصل پا: در برخی موارد، کیست گانگلیون می‌تواند در مفصل پا نیز بوجود آید، به ویژه مفصل پاشنه (tarsometatarsal joint) و مفصل مچ پا (ankle joint).
- نواحی دیگر: علاوه بر دست و پا، کیست گانگلیون ممکن است در نواحی دیگری از بدن نیز ظاهر شود، مانند مفاصل پشتی (spinal joints)، مفاصل شانه (shoulder joints) و مفاصل زانو (knee joints).
مهم است بدانید که مکان دقیق بروز کیست گانگلیون بستگی به عوامل مختلفی مانند علت بروز کیست دارد و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. در هر صورت، در صورت مشاهده توده قابل لمس یا علائم مشکوک در نواحی مختلف بدن، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را برای شما تعیین کند.
انواع کیست‌های گانگلیون
کیست کانگلیون بر اساس جایگاه و محل قرار گیری دارای نام‌های متفاوتی هستند که عبارتند از:
کیست گانگلیون دورسال:
این نوع کیست در پشت مچ دست شکل می‌گیرد. غالبا بیشتر برای خانم‌های جوان اتفاق می‌افتد. منشأ کیست گانگلیون دور سال رباط بوده و در بیمارانی که دارای مفصل نرم و شل هستند، شایع است. همچنین این عارضه در بیماران بزرگسال مبتلا به بیماری آرتروز مچ دست نیز بروز می‌کند.
کیست گانگلیون ناحیه ولار:
این نوع کیست در زیر مچ دست سمت جلوی دست تشکیل می‌گردد. کیست کانگلیون ناحیه ولار در بین میانسال‌ها متداول و شایع است. این کیست سبب تخریب و فرسودگی مفاصل مچ دست و قاعده انگشت شست را به دنبال دارد و ایجاد درد می‌کند.
کیست گانگلیون بذری شکل:
این نوع کیست دارای نام‌های مختلفی از قبیل: کیست گانگلیون پولی، کیست گانگلیون تونل غلاف تاندون و مفصل قرقره‌ای است. این کیست در قاعده انگشتان و کف دست شکل می‌گیرد. منشأ این نوع کیست، تاندون‌ها است.
کیست گانگلیون مخاطی:
این نوع کیست درست در زیر ناخن و در بند انتهای انگشت و آخرین مفصل انگشتان شکل می‌گیرد. در این نوع کیست، با فشار آمدن بر روی ناخن باعث ایجاد شیار در ناخن انگشتان دست می‌شود.
درمان کیست گانگلیون
روش‌های متعدد و گوناگونی برای درمان کیست گانگلیون وجود دارد. بیشتر کیست‌های گانگلیون بدون درمان برطرف شده و نیازی به درمان نیست. در اغلب موارد در صورت مراجعه به پزشک مراقبت، شکیبایی و انتظار را به بیمار توصیه می‌کند. اما اگر کیست منجر به اختلال در حرکت مفصل، درد و یا دارای علائم و نشانه‌هایی مانند: عفونت شده باشد. ممکن است پزشک یکی از راه‌های زیر را برحسب شرایط بیمار توصیه کند:
آتل (بریس)
بستن یا آتل گذاری یکی از گزینه‌های درمان کیست گانگلیون است. از آنجایی که نیاز است مفصل آسیب دیده را بی حرکت نگه داریم، ممکن است پزشک برای محدود کردن حرکت مفصل استفاده از آتل را تجویز نماید. در این روش درمان، امکان تسکین درد، کاهش اندازه کیست، کم شدن فشار وارده بر روی اعصاب و از بین رفتن کامل کیست گانگلیون وجود دارد. از طرفی، باید از استفاده طولانی مدت آتل اجتناب کرد؛ زیرا احتمال ضعیف‌تر شدن عضلات مجاور را در پی دارد.
آسپیراسیون یا کشیدن مایع اضافی کیست
در این روش درمان از سوزن ۱۶ گیج برای تخلیه کیست استفاده می‌شود. با ایجاد سوراخی درون کیست، مایع را از درون کیست بیرون کشیده و تسکین تقریبا فوری را برای بیمار فراهم می‌کنند. اگرچه در این روش کیست به طور کامل برداشته نمی‌شود اما مایع درون آن را تخلیه می‌کنند و ساختار کیست باقی مانده و امکان پرشدن مجدد مایع درون کیسه وجود دارد.
تزریق استروئید به کیست گانگلیون
گاهی پزشکان با تزریق استروئید به عنوان مسکن برای کاهش درد استفاده می‌کنند. به علاوه تزریق استروئید با آسپیراسیون باعث تخلیه و خارج شدن کیست، کوچک شدن و کاهش خطر عود را موجب می‌شود.
جراحی کیست گانگلیون
در صورت وجود کیست‌های سفت، بزرگ و مؤثر نبودن روش‌های درمانی دیگر، جراحی بهترین گزینه درمانی برای خارج کردن تمام ساختار کیست است. پزشک در عمل جراحی کیست و ساقه‌ای را که به مفصل یا تاندون متصل است را خارج می‌کند. این نوع جراحی سرپایی بوده و نیازی به بستری در بیمارستان نیست. در این عمل جراحی از بیهوشی عمومی استفاده می‌کنند و بیمار اتفاقات را احساس نکرده و به خاطر نخواهد آورد.
روش‌های دیگر درمان کیست گانگلیون شامل: ماساژ درمانی، التراسوند و لیزرتراپی، فیزیوتراپی و حرکات تمرینی است.
نتیجه گیری
در این مقاله متوجه شدیم که کیست گانگلیون یا کیست مچ دست دارای برجستگی‌هایی است که گاهی روی مفاصل و تاندون‌ها ایجاد می‌شود. همچنین درباره محل قرارگیری، انواع کیست گانگلیون، علائم و علت بروز و انواع روش‌های درمان آن مطلع شدیم. در صورت بروز این مشکل می‌توانید به بهترین متخصص ارتوپد در تهران مراجعه کنید.
