درمان زانوی ضربدری

مهم‌ترین دلایل بروز عارضه زانوی ضربدری

پا یا زانوی ضربدری یکی از عارضه‌های شایعی است که حدود ۷۰ درصد کودکان تا سن پنج‌سالگی آن را تجربه خواهند کرد. این عارضه معمولاً به‌صورت خودبه‌خود درمان می‌شود و اگر در سن کودکی رخ دهد خطر خاصی به همراه نخواهد داشت. به‌گونه‌ای که بیش از ۹۰ درصد کودکانی که این حالت را تجربه می‌کنند، به‌صورت خودبه‌خود و بدون هیچ درمان خاصی بهبود می‌یابند. پای ضربدری به عارضه‌ای گفته می‌شود که طی بروز آن، وقتی فرد دو زانوی خود را به یکدیگر می‌چسباند قوزک هردوی پای او از یکدیگر بسیار فاصله می‌گیرند.

این فاصله کاملاً غیرطبیعی بوده و بیش از هفت سانتی‌متر می‌باشد. زانوی ضربدری شکل پا را بسیار بدفرم نموده و می‌تواند مشکلات ظاهری ایجاد کند. این عارضه یک ناهنجاری استخوانی در ناحیه مفصل زانو است که اگر در نوع شدید رخ دهد نیاز به درمان جدی خواهد داشت. بروز زانوی ضربدری دلایل متعددی دارد. به همین علت هم در کودکی رخ داده و هم ممکن‌ است‌ افراد در سنین بزرگسالی آن را تجربه کنند. در زیر به مهم‌ترین دلایل بروز این عارضه اشاره نموده‌ایم:

• راشیتیسم

راشیتیسم به کمبود ویتامین D در بدن گفته می‌شود. راشیتیسم استخوان‌های ما را بسیار نرم می‌کند و همین موجب می‌شود که فرم آن‌ها تغییر کند.

• چاقی

چاقی نیز دیگر علت زانوی ضربدری می‌باشد. اگر بیمار اضافه‌وزن زیادی داشته باشد، معمولاً به قسمت پای او فشار واردشده و همین امر می‌تواند موجب تغییر شکل استخوان‌های مفصل و ساق پا شود. علاوه‌بر‌این چاقی می‌تواند موجب تشدید پای ضربدری نیز شود.

• آسیب فیزیکی

آسیب‌های فیزیکی ازجمله ضرب‌دیدگی مخصوصاً اگر در سنین کودکی رخ دهند، می‌توانند موجب بروز پای ضربدری شوند؛ چون آسیب فیزیکی فرم استخوان‌های یک کودک را تغییر می‌دهد و اگر درمان اصولی صورت نگیرد فرم استخوان همان‌طور باقی خواهد ماند.

• ژنتیک

دیگر دلیلی که منجر به ایجاد زانوی ضربدری می‌شود، ژنتیک بیماران می‌باشد. برای مثال گاهی در خانواده بیمار یک نفر قبلاً دچار این عارضه شده است. درنتیجه این عارضه از طریق وراثت و ژنتیک به بیمار نیز منتقل‌شده است.

زانوی ضربدری چگونه درمان می‌شود؟

بروز پای ضربدری تا سن ۸ سالگی در هر کودکی طبیعی است و نیاز به درمان ندارد؛ اما اگر بعد از گذر از این سن همچنان پا حالت ضربدری داشته باشد، باید برای درمان اقدام نمود. پزشکان برای بهبود این عارضه از شیوه‌های متفاوتی استفاده می‌کنند. در زیر بهترین شیوه‌های درمان این ناهنجاری را نام‌برده‌ایم:

• ورزش کردن

ورزش کردن و انجام تمرینات فیزیوتراپی می‌تواند در بهبود این عارضه بسیار مؤثر باشد. چون ورزش کردن موجب اصلاح فرم پا و تقویت عضلات ناحیه زانو می‌شود.

• کاهش وزن

کاهش وزن نیز دیگر روش درمان زانوی ضربدری می‌باشد. همان‌طور که گفتیم اضافه‌وزن می‌تواند این عارضه را تشدید کند. به همین علت باید بیمار با رژیم غذایی مناسب به وزن ایده‌آل برسد تا فشار ایجادشده بر روی مفصل زانو‌ برطرف گردد.

• جراحی

اگر روش‌های گفته‌شده در بالا به‌اندازه کافی در درمان این عارضه مؤثر نباشند، تنها راه درمان جراحی خواهد بود. اگر بیمار سن کمی داشته باشد، در این جراحی پزشک‌ سعی می‌کند با قرار دادن یک شئ فلزی در زانو، استخوان‌ها را به سمت رشد صحیح هدایت کند؛ اما این روش برای افراد بزرگسال تأثیر چندانی ندارد.

به همین علت برای درمان زانوی ضربدری در بزرگسالان از روش جراحی زانوی استئودومی استفاده می‌شود. در این روش تمام استخوان‌های مفصل و ساق پا که رشد صحیح نداشته‌اند، برش داده‌شده تا حالتشان کاملاً اصلاح شود. سپس در جای خود ثابت و محکم می‌شوند.

مراقبت‌های لازم بعد از جراحی درمان زانوی ضربدری

خوشبختانه این جراحی چه برای کودکان و چه برای بزرگسالان دوره نقاهت کوتاه‌مدتی داشته و هیچ عوارض خاصی را به همراه ندارد. به‌گونه‌ای که فرد پس از گذشت یک تا سه ماه می‌تواند به روال زندگی عادی خود بازگردد؛ اما برای اینکه بهبودی سریع‌تر حاصل شود، می‌بایست بعد از عمل بیمار تحت برخی مراقبت‌ها قرار گیرد. این مراقبت‌ها را در زیر نام‌برده‌ایم:

• به‌هیچ‌عنوان بعدازاین جراحی ثابت و بی‌حرکت نباشید. سعی کنید کم‌کم با واکر و عصا راه بروید و اصلاً به استراحت مطلق بدون ذره‌ای تحرک فکر نکنید. چون اگر تحرک نداشته باشید، ممکن است ضعف ناحیه پایتان افزایش یابد.
• در هنگام خواب به‌هیچ‌عنوان به سمت زانوی که عمل شده است نخوابید. چون این کار موجب ایجاد فشار بر روی این قسمت شده و ممکن است باعث ایجاد درد یا پاره شدن بخیه‌های زانو شود.
• دو روز بعد از جراحی درمان زانوی ضربدری حمام رفتن بلامانع است؛ اما در هنگام استحمام باید بسیار مراقب باشید تا رطوبت به ناحیه جراحی نفوذ پیدا نکند.
• یک هفته بعد از جراحی برای شرکت در جلسات فیزیوتراپی اقدام کنید.
• از آتل یا زانوبند هنگام راه رفتن استفاده نمایید.
• هرروز محل جراحی را پاکسازی نموده و پانسمان این قسمت را تعویض کنید.

نحوه و چگونگی تشخیص پا یا زانوی ضربدری

تشخیص به‌موقع پای ضربدری بسیار حائز اهمیت است. چون اگر این عارضه سریعاً تشخیص داده شود، معمولاً درمان ساده‌تر صورت می‌پذیرد. برای تشخیص این ناهنجاری استخوانی پزشک از شیوه‌های مختلفی استفاده خواهد کرد.

البته تائید ابتلا به این عارضه کار دشواری نیست، چون از ظاهر پاها نیز می‌توان آن را تشخیص داد؛ اما در درجه اول پزشک به معاینه فیزیکی پاها پرداخته و سابقه ژنتیکی بیمار را موردبررسی قرار خواهد داد.

سپس فاصله بین دو قوزک پا را بررسی می‌کند تا بتواند دقیق‌تر زانوی ضربدری را تشخیص دهد. در مرحله بعد نیز ممکن است پزشک عکس‌برداری از پاها به روش رادیوگرافی، ام آر آی و … را برای بیمار تجویز کند تا بتواند این عارضه را دقیق‌تر تشخیص دهد.  دکتر فرشید راعی بهترین متخصص ارتوپد در تهران به شما برای درمان پا و زانوی ضربدری کمک می‌نماید.