آرتروز ستون فقرات نوعی بیماری است که به تدریج در مفاصل و دیسک های بین مهره‌ای ستون فقرات ایجاد می‌شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که غضروف های محافظت کننده مفاصل ستون فقرات به مرور زمان فرسوده شده و دچار آسیب می‌شوند، که منجر به درد، التهاب و محدودیت حرکتی می‌شود. با پیشرفت بیماری، استخوان های مهره‌ها تغییر شکل داده یا بر یکدیگر فشار وارد می‌کنند و حتی رباط‌ها و دیسک های بین مهره‌ای تخریب می‌شوند. علائم آرتروز ستون فقرات شامل درد در ناحیه گردن، کمر یا کمر به پا و محدودیت در حرکت است که با گذشت زمان شدت می‌یابد. این بیماری کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و نیاز به درمان های مختلفی مانند دارو، فیزیوتراپی یا در موارد شدیدتر جراحی پیدا می‌کند.
آیا آرتروز ستون فقرات هم داریم؟
آرتروز کلمه‌ای است که از چهل یا پنجاه سال پیش در ایران رواج داشته و از آن بانام یک عارضه مفصلی یاد می‌شود. هرگاه صحبت از آرتروز می‌شود، اکثر افراد تصور می‌کنند که آرتروز تنها در دست‌ها و پاها بروز پیدا می‌کند و هیچ قسمت دیگری در بدن را درگیر نخواهد کرد. این تصور چندان دور از ذهن هم نیست و علت این باور این است که معمولاً بروز این عارضه در ناحیه دست‌ها و پاها شایع‌تر می‌باشد؛ اما این تصور کاملا اشتباه است. چون آرتروز یک بیماری مفصلی و استخوانی بوده که می‌تواند در هرجایی از بدن رخ دهد. یکی از انواع این بیماری آرتروز ستون فقرات می‌باشد. ستون فقرات انسان ساختار نسبتا پیچیده‌ای دارد. این قسمت از به هم پیوستن مهره‌های استخوانی و مفاصل تشکیل‌شده است. حال مابین هر یک از این مهره‌های استخوانی دیسک و غضروف وجود دارد.
غضروفی که در این قسمت وجود دارد، از ساییدگی مهره‌های ستون فقرات به یکدیگر جلوگیری می‌کند. حال آرتروز مربوط به ستون فقرات معمولا زمانی رخ می‌دهد که این غضروف به‌مرورزمان از بین برود. وقتی این غضروف از بین برود چیزی مابین مهره‌های کمر نیست. درنتیجه این مهره‌های استخوانی در حین حرکت کردن ممکن است به یکدیگر ساییده شوند و درد بسیار شدیدی را ایجاد کنند. به همین دلیل آرتروز ستون فقرات معمولا از دردآورترین بیماری‌ها خواهد بود. این عارضه در افرادی که سن بالای ۵۵ سال دارند، بیشتر رخ می‌دهد. آرتروز مربوط به ستون فقرات یک عارضه جدی بوده و نیاز به درمان زودهنگام دارد.
علائم و نشانه های آرتروز ستون فقرات
آرتروز ستون فقرات همانند سایر بیماری های ستون فقرات با علائم و نشانه های مختلفی همراه است که به تدریج و به مرور زمان ظاهر می‌شوند. مهم ترین علائم آرتروز ستون فقرات عبارتند از:
- درد در ناحیه گردن یا کمر: یکی از شایع ترین علائم آرتروز ستون فقرات، درد مزمن یا تیز در ناحیه گردن یا کمر است که با حرکت یا ایستادن طولانی مدت شدت می‌یابد.
- سفتی و خشکی: احساس سفتی در ناحیه ستون فقرات، به ویژه پس از بیدار شدن از خواب یا نشستن طولانی مدت، یکی دیگر از علائم رایج آرتروز است.
- محدودیت در حرکت: افراد مبتلا به آرتروز ستون فقرات در چرخاندن سر یا خم شدن به جلو یا عقب مشکل خواهند داشت.
- التهاب و تورم: التهاب مفاصل باعث ایجاد تورم در نواحی آسیب دیده می‌شود که در قسمت پایین کمر یا گردن احساس خواهد شد.
- درد تیر کشیدن به اندام‌ها: در برخی موارد، فشار بر روی اعصاب منجر به درد تیر کشیدن به دست ها، پاها یا شانه‌ها می‌شود. این درد شبیه به درد سیاتیک است.
- ضعف و بی حسی: فشار بر روی اعصاب ستون فقرات باعث بی‌حسی یا ضعف در دست ها یا پا ها می‌شود که در بعضی افراد احساساتی مانند سوزش یا خواب رفتگی ایجاد می‌کند.
- صدای تق تق یا خش خش در مفاصل: در هنگام حرکت یا چرخاندن گردن یا کمر، صدای تق تق یا خش خش از مفاصل شنیده می‌شود.
دلایل و عوامل بروز آرتروز ستون فقرات
آرتروز در ناحیه ستون فقرات امروزه بسیار شایع شده است. این عارضه به دلایل مختلف رخ می‌دهد. به همین دلیل پزشکان بر اساس علت بروز این بیماری، روش‌های درمانی متفاوتی را برای بهبود آن انتخاب می‌کنند. در حالت کلی افراد به دلایل زیر ممکن است دچار آرتروز در ناحیه ستون فقرات شوند:
جنسیت
جنسیت یکی از عوامل تأثیرگذار در ابتلا به این عارضه می‌باشد. چون طبق تحقیقات مردان کمتر از ۴۵ سال بیشتر از زنان به آرتروز ستون فقرات دچار می‌شوند. البته ناگفته نماند که شیوع این عارضه در زنان با گذر از ۴۵ سالگی دو برابر بیشتر از مردان می‌باشد.
اضافه وزن
اضافه‌وزن را می‌توان اصلی‌ترین عامل بروز آرتروز در ناحیه ستون فقرات تلقی نمود. وقتی وزن افراد افزایش می‌یابد، در حین حرکت مقدار فشاری که به ستون فقرات آن‌ها وارد می‌شود، بسیار بیشتر می‌باشد؛ درنتیجه فشار بسیار زیادی به ستون فقرات واردشده و همین موجب تحلیل رفتن غضروف این ناحیه خواهد شد. به همین دلیل پزشکان همواره توصیه می‌کنند که افراد جهت پیشگیری از ابتلا به آرتروز ستون فقرات وزن خود را کاهش دهند.
آسیب دیدگی
دیگر دلیل بروز این عارضه آسیب‌دیدگی در اثر ورزش‌های سنگین، تصادف، زمین خوردن … می‌باشد. به‌طورکلی هر عاملی که موجب آسیب‌دیدگی ستون فقرات شود، می‌تواند موجب تحلیل رفتن غضروف و دیسک در این ناحیه گردد. در این صورت فرد به آرتروز در ناحیه ستون فقرات دچار خواهد شد.
ژنتیک
گاهی افراد به علت سابقه ژنتیکی نیز ممکن است به آرتروز ستون فقرات دچار شوند. چون اگر یکی از افراد خانواده‌تان قبلاً به این عارضه دچار شده باشد، این احتمال که شما نیز به این بیماری مبتلا شوید، بسیار افزایش می‌یابد.
عوامل مرتبط به محیط کار
گاهی فرد به علت شغل خاصی که دارد نیز ممکن است دچار آرتروز در این ناحیه شود. اگر فرد دارای شغلی باشد که در آن همواره نیاز به انجام حرکات تکراری، بلند کردن اجسام سنگین، انجام فعالیت‌های زیاد و … باشد، ممکن است به آرتروز ستون فقرات مبتلا شود.
نحوه تشخیص آرتروز ستون فقرات چگونه است؟
تشخیص آرتروز در این قسمت معمولاً بسیار دشوار خواهد بود. دلیل آن‌هم واضح است. این عارضه معمولاً در قسمت ستون مهره کمر رخ می‌دهد. به همین دلیل علائم آن شباهت زیادی به دیسک کمر یا تنگی کانال نخاعی دارند. درنتیجه این علائم، تشخیص دقیق این بیماری را دشوارتر خواهند کرد. به همین دلیل پزشکان از روش‌های گفته‌شده در زیر برای تشخیص دقیق این عارضه استفاده می‌کنند:
اولین روش تشخیص آرتروز ستون فقرات معاینه فیزیکی می‌باشد. پزشک قسمت ستون مهره‌ها و کمر را موردبررسی قرار داده و ممکن است با دست فشارهایی را به این نواحی وارد کند. سپس از طریق علائمی که وجود دارند مثل تورم، کبودی، بی‌حسی و … این بیماری را تشخیص می‌دهد.
معاینه فیزیکی روشی ایده‌آل برای تشخیص این عارضه خواهد بود؛ اما چون علائم این نوع آرتروز با بیماری‌های زیادی شباهت دارند، معاینه فیزیکی صرفا نمی‌تواند موجب تشخیص قطعی این عارضه شود به همین دلیل پزشکان ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر آرتروز ستون فقرات آزمایش ام آر آی را برای بیمار تجویز نماید. در این آزمایش از ناحیه ستون فقرات به‌طور کامل عکس‌برداری می‌شود. در این عکس‌ها هرگونه آسیب‌دیدگی و از بین رفتن غضروف یا دیسک کاملا مشخص خواهد بود. درنتیجه پزشک به‌راحتی می‌تواند موفق به تشخیص این نوع آرتروز شود.با انجام هردو روش بالا این نوع آرتروز به‌طور قطعی تشخیص داده می‌شود که دکتر فرشید راعی بهترین متخصص ارتوپد در تهران این عارضه را تشخیص می‌دهد و پس از تشخیص دقیق باید درمان را فورا آغاز می‌نماید.
انواع روش های درمانی آرتروز ناحیه ستون فقرات
درمان آرتروز ستون فقرات بسته به شدت بیماری، علائم و وضعیت کلی بیمار، از روش های غیرجراحی تا جراحی متغیر می‌باشد. انواع روش های درمانی آرتروز ناحیه ستون فقرات عبارتند از:
درمان های غیرجراحی
- داروها: داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند. در صورت نیاز، داروهای مسکن برای تسکین درد شدید تجویز می‌شوند. همچنین، داروهای شل کننده عضلات و ضد درد نیز برای تسکین اسپاسم های عضلانی تجویز می‌شوند.
- فیزیوتراپی: تمرینات فیزیوتراپی برای تقویت عضلات پشت و بهبود وضعیت ستون فقرات بسیار موثر است. فیزیوتراپیست حرکات کششی و تقویتی را برای کاهش درد و سفتی مفاصل تجویز می‌کند.
- تزریقات: در مواردی که درد بسیار شدید است، تزریق استروئیدها به مفاصل ستون فقرات به کاهش التهاب و تسکین درد کمک می‌کند. همچنین، تزریق هایالورونیک اسید به دیسک ها برای کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل تجویز می‌شود.
- استفاده از گن یا کمربند فشاری: استفاده از گن های کمری فشار وارده بر ستون فقرات را کاهش داده و از درد و التهاب می‌کاهد.
درمان های جراحی
- جراحی دیسک: در صورت پارگی یا تخریب دیسک های بین مهره‌ای که موجب فشار بر روی اعصاب می‌شود، نیاز به جراحی برای برداشتن دیسک آسیب دیده و جایگزینی آن با دیسک مصنوعی یا دیگر روش های جراحی می‌باشد.
- جراحی فیوژن ستون فقرات : در این روش، دو یا چند مهره به هم جوش داده می‌شوند تا حرکت غیرطبیعی آن ها متوقف شود. این جراحی برای افرادی که مشکلات جدی در مفاصل ستون فقرات دارند و به درمان های دیگر پاسخ نداده‌اند، کاربرد دارد.
- جراحی لامینکتومی: در این روش، بخشی از استخوان یا بافت های فشاری که بر روی اعصاب فشار می‌آورد، برداشته می‌شود. این جراحی برای کاهش درد و بهبود حرکت بیمار انجام می‌شود.
✅ بیشتر بخوانید: روماتیسم ستون فقرات ✅
برای پیشگیری از آرتروز ستون فقرات چکار کنیم؟
پیشگیری از آرتروز ستون فقرات نیازمند رعایت سبک زندگی سالم و اتخاذ عادات روزانه ای است که به حفظ سلامت مفاصل و جلوگیری از فرسایش زودرس غضروف ها کمک می‌کند. برخی از اقدامات پیشگیرانه عبارتند از:
- حفظ وزن سالم: اضافه وزن فشار زیادی به ستون فقرات وارد می‌کند که منجر به آسیب به غضروف ها و مفاصل می‌شود. بنابراین، کاهش وزن و حفظ وزن در حد مناسب از آسیب دیدن مفاصل جلوگیری می‌کند.
- ورزش منظم: انجام فعالیت های ورزشی مناسب مانند پیاده روی، شنا، یوگا و تمرینات تقویتی به تقویت عضلات پشت و حمایت از ستون فقرات کمک می‌کند. تمرینات کششی نیز برای حفظ انعطاف پذیری و جلوگیری از سفتی مفاصل مفید است.
- بهبود وضعیت نشستن و ایستادن: رعایت وضعیت صحیح بدن هنگام نشستن، ایستادن و خوابیدن فشار را از روی ستون فقرات کاهش می‌دهد. نشستن با پشت صاف و استفاده از صندلی های ارگونومیک برای حمایت از کمر اهمیت دارد.
- اجتناب از حرکات تکراری و سنگین: از انجام حرکات و فعالیت های فیزیکی که فشار زیادی بر ستون فقرات وارد می‌کند مانند بلند کردن اجسام سنگین یا خم شدن های مکرر خودداری کنید.
- استراحت کافی و خواب مناسب: خوابیدن در وضعیت مناسب و استفاده از تشک و بالش مناسب برای حمایت از ستون فقرات به کاهش فشار و آسیب به آن کمک می‌کند.
- استفاده از مکمل ها: برخی مکمل‌ها مانند گلوکزامین و کندرویتین برای حفظ سلامت غضروف ها و مفاصل مفید هستند. مشورت با پزشک در مورد مصرف این مکمل ها مهم است.
- مراجعه به پزشک به‌طور منظم: انجام معاینات دوره‌ای با پزشک متخصص به شناسایی مشکلات زودهنگام ستون فقرات کمک کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند.