در دنیای امروز بیماری‌ها و اختلالات زیادی مربوط به ستون فقرات در افراد پیر و جوان مشاهده می‌شود. این بیماری‌ها انواع مختلفی دارند، یکی از آنها تنگی کانال نخاعی است. این اختلال در فرد مشکلاتی را پدید می‌آورد که ایجاد درد پیشرونده و شدید در ناحیه ساق پا، ران و باسن در حالت ایستاده و یا نشستن و راه رفتن یکی از آن‌‌هاست که ممکن است در یک طرف و یا هر دو طرف بروز پیدا کند. تنگی کانال نخاعی یکی از مشکلات شایع ستون فقرات است که زندگی افراد را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار می‌دهد. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که فضای موجود در کانال نخاعی یا مسیرهای عبور اعصاب تنگ شده و باعث فشار بر روی نخاع یا ریشه‌های عصبی شود.
تنگی کانال نخاعی چیست؟
تنگی کانال نخاعی به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن فضای داخل کانال نخاعی یا مسیرهای عبور اعصاب باریک شده و فشار بر روی نخاع یا ریشه‌های عصبی وارد می‌شود. این عارضه معمولا در اثر عوامل مختلفی مانند تحلیل رفتن دیسک‌های بین‌مهره‌ای، رشد غیرطبیعی زائده‌های استخوانی (اسپوندیلوز)، ضخیم شدن لیگامان‌ها یا آسیب‌دیدگی‌های ستون فقرات ایجاد می‌شود. تنگی کانال نخاعی می‌تواند در هر بخشی از ستون فقرات رخ دهد، اما بیشتر در ناحیه گردنی و کمری شایع است. علائم آن شامل درد، بی‌حسی، گزگز، ضعف عضلانی و در موارد شدیدتر، مشکلات حرکتی یا اختلال در کنترل مثانه و روده است. درمان این بیماری بسته به شدت علائم، از روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و دارودرمانی تا جراحی برای کاهش فشار روی نخاع متغیر است.
این عارضه معمولا در افرادی که سن بالای شصت سال دارند رخ می‌دهد؛ اما گاهی اوقات جوان‌ها نیز دچار تنگی کانال نخاع می‌شوند و علت آن‌هم می‌تواند مشکلات مادرزادی باشد. این بیماری می‌تواند حرکت بدن را به‌طورکلی مختل کند. چون افراد مبتلابه این بیماری در حین تکان دادن پاها، کمر، عضلات باسن و … درد شدیدی را احساس خواهند کرد. به همین دلیل درمان آن در کوتاه‌مدت بسیار ضرورت دارد. اگر این عارضه فورا درمان نشود، در بلندمدت می‌تواند خطرات جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.
چه عواملی باعث تنگی کانال نخاعی می‌شوند؟
عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند باعث تنگی کانال نخاعی و تنگی کانال نخاعی مچ دست شده و اختلالات و مشکلات بعد از آن را برای فرد ایجاد کنند. برخی از این عوامل را در ادامه نام برده و بررسی می‌کنیم:
- اولین موردی که می‌توانیم به عنوان عامل ایجاد این عارضه به آن اشاره کنیم، عوامل ژنتیکی است. در حقیقت برخی افراد به صورت ارثی و ژنتیکی دارای کانال نخاعی کوچک تری نسبت به سایر افراد هستند و این موضوع زمینه تنگی این کانال را برای این افراد به وجود می‌آورد.
- یکی دیگر از عوامل ایجاد کننده تنگی کانال نخاعی افزایش سن است. در نتیجه ی افزایش سن ساختار‌هایی به نام فاست دچار فرسایش و تغییر شکل شده و از حالت عادی بزرگتر می‌شوند. در حقیقت با افزایش سن عضلات تحلیل رفته و کوچک می‌شوند، همینطور رباط ها که ساختار‌هایی برای اتصال استخوان‌ها به یکدیگر هستند، شل می‌شوند و این امر موجب وارد شدن فشار بر روی فاست‌ها شده و سبب ناپایداری و لقی شدن آنها می‌شود. به دنبال آن فاست‌ها سطح تماس خود را افزایش داده تا بتوانند فشار ناشی از وزن انسان را تحمل کنند و در نهایت همه‌ی این امور موجب تنگی کانال نخاعی می‌شود.
- علاوه بر این‌ها عوامل دیگری نیز وجود دارند که ممکن است سبب تنگ شدن این کانال مهم در بدن فرد شوند. به عنوان مثال وضعیت شغلی فرد و شرایط او در هنگام کار می‌تواند باعث ایجاد این عارضه شود، مثلا خم و راست شدن زیاد و یا حرکت به عقب و جلو و یا چپ و راست به صورت مکرر می‌تواند عامل ایجاد کننده‌ی تنگی کانال نخاعی باشد.
- وراثت نیز از دیگر دلایلی است که ممکن است در ایجاد این اختلال نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد. افرادی که دارای سابقه خانوادگی این اختلال هستند، افراد مستعد در ابتلا به این بیماری محسوب می‌شوند. به عنوان مثال اگر خواهر، برادر، پدر و یا مادر فردی دچار تنگی کانال نخاعی باشد، فرد در خطر بالای ابتلا به این بیماری قرار خواهد گرفت.
- برخی از عوامل و بیماری‌های مادرزادی می‌توانند در نهایت منجر به این عارضه شوند. به عنوان مثال فردی که به بیماری آکندروپلازی (به معنای داشتن دست‌های کوتاه و پا‌های کوتاه و سر‌های بزرگ) مبتلا هستند به طور معمول حفره‌ی کانال نخاعی آنها کوچک تر است، بنابراین مستعد ابتلا به تنگی کانال نخاعی خواهند بود. معمولا این عارضه در افراد مبتلا به آکندروپلازی پس از ۳۰ سالگی بروز پیدا می‌کند.
- علاوه بر این بیماری مادرزادی، بیماری‌های دیگری نیز مانند بیماری‌های روماتیسمی از قبیل آرتریت روماتوئید و همینطور اسپوندیلیت آنکیلوزان نیز مستعد ابتلا به این اختلال هستند.
شاید این مطلب برای شما مفید باشد: ورزش برای تنگی کانال مچ دست
علائم تنگی کانال نخاعی یا اسپینال استنوزیس
این عارضه می‌تواند موجب شود که افراد علائم و نشانه‌های فراوانی را در همان روزهای ابتدایی ابتلا مشاهده کنند. به همین دلیل این عارضه قبل از اینکه پیشرفت زیادی داشته باشد، با علائمی که از خود نشان می‌دهد بیمار را متوجه بروز یک مشکل جدی خواهد کرد. در زیر اصلی‌ترین علائم بروز تنگی کانال نخاع را نام‌برده‌ایم:
- درد اولین و اصلی‌ترین علامت بروز این عارضه می‌باشد. مرکز درد در قسمت وسط ستون فقرات خواهد بود؛ اما درد به سمت پاها و عضلات باسن نیز گسترش خواهد یافت. درنتیجه افراد در حین حرکت با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند. این درد در هنگام انجام فعالیت‌های حرکتی افزایش می‌یابد و معمولاً با مصرف مسکن‌ها نیز کاهش نخواهد یافت.
- تنگی کانال نخاعی موجب می‌شود که اعصاب وصل شده به نخاع بسیار تحت‌فشار قرار گیرند. در این صورت این اعصاب از کار می‌افتند و نمی‌توانند عملکرد صحیحی داشته باشند. درنتیجه ازکارافتادگی عضلات این ناحیه منجر به بی‌حسی در قسمت کمر، پاها و … خواهد شد.
- دیگر علامت تنگ شدن کانال نخاعی داغ شدن ناحیه کمر می‌باشد. چون با تورمی که ایجاد می‌شود، معمولا در این قسمت گرما احساس می‌شود. درنتیجه فرد بااحساس گرما در ناحیه کمر می‌تواند موجب بروز تنگی کانال نخاعی شود.
راه‌های تشخیص تنگی کانال نخاعی چیست؟
برای تشخیص دقیق تر تنگی کانال نخاعی معمولا پزشک پس از بررسی‌های عصبی برای مطمئن شدن از وجود این بیماری روش MRI را پیشنهاد کرده و انجام می‌دهد. در این روش تمام مشکلات از قبیل تنگی کانال نخاعی، تومور و یا هر ضایعه‌ی دیگری در این ناحیه مشخص خواهد شد. همچنین خوب است بدانید که در این روش از اشعه ایکس استفاده نمی‌شود و این مورد یکی از مزیت‌های MRI محسوب می‌شود. در صورت تشخیص تنگی کانال نخاعی، به صورت شدید، متوسط و خفیف به پزشک گزارش خواهد شد.
عوارض تنگی کانال نخاعی چیست؟
در بسیاری از بیماران علائم و عوارض تنگ شدن کانال نخاعی در هر دو ناحیه گردن و کمر مشاهده می‌شود، در برخی از افراد که بیماری پیشرفت بیشتر و زیادتری داشته است، علائم مربوط به روده و مثانه نیز قابل مشاهده خواهد بود که می‌توانند باعث عوارضی همچون عدم کنترل ادرار و مدفوع و همچنین مشکلات و عوارض دستگاه گوارش شوند.
برخی از افراد نیز وجود دارند که علائم خفیف تنگی کانال نخاعی در آنها بروز پیدا می‌کند، اما آنها را جدی نگرفته و ساده از کنارشان عبور می‌کنند. این افراد معمولا دچار نوع شدید بیماری شده و با علائم فلج دست و یا پاها و با استفاده از ویلچر به بیمارستان یا پزشک ارتوپد مراجعه می‌کنند. این افراد معمولا باید هرچه سریع تر جراحی شوند، در غیر این صورت ممکن است آسیبی برگشت ناپذیر به نخاع و رشته‌های عصبی فرد وارد شود و دچار فلج دائمی و بی‌حسی اعضا و اندام‌های مربوطه شود.
تنگی کانال نخاعی باعث فلج می‌شود؟
تنگی کانال نخاعی در موارد شدید و در صورت عدم درمان به‌موقع، می‌تواند باعث فلج شود، اما این اتفاق نادر است. زمانی که فضای کانال نخاعی به اندازه‌ای تنگ شود که فشار زیادی بر نخاع یا ریشه‌های عصبی وارد کند، ممکن است به مشکلات جدی مانند ضعف عضلانی، اختلال در حرکت و حتی فلج جزئی یا کامل در نواحی خاص بدن منجر شود. فلج معمولا در موارد پیشرفته بیماری و در صورتی که تنگی کانال نخاعی باعث آسیب دائمی به نخاع شود، رخ می‌دهد. با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، از بروز چنین عوارضی جلوگیری کرده و عملکرد عصبی فرد را حفظ می‌کند.
تنگی کانال نخاعی یک بیماری خطرناک است؟
تنگی کانال نخاعی یک مشکل تقریبا خطرناک محسوب می‌شود، زیرا تأثیر قابل توجهی بر زندگی فرد داشته باشد. این عارضه با تنگ شدن فضای کانال نخاعی یا مسیرهای عبور اعصاب، فشار زیادی به نخاع یا ریشه‌های عصبی وارد کرده و علائمی مانند درد مزمن، بی‌حسی، ضعف عضلانی و محدودیت حرکتی ایجاد می‌کند. در موارد شدید، این بیماری ممکن است به مشکلات جدی‌تر مانند اختلال در راه رفتن یا کنترل مثانه و روده منجر شود. اگرچه تنگی کانال نخاعی معمولا به مرور زمان و در نتیجه فرآیندهای پیری ایجاد می‌شود، اما انتخاب روش درمانی مناسب و تشخیص به‌موقع می‌تواند از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
شاید این مطلب برای شما مفید باشد: علت درد های گردن
تنگی کانال نخاعی قابل پیشگیری است؟
تنگی کانال نخاعی به طور کامل قابل پیشگیری نیست، زیرا بسیاری از عوامل آن به پیری و تغییرات طبیعی بدن مربوط می‌شود. با این حال، می‌توان با رعایت برخی از شیوه‌های زندگی سالم، خطر ابتلا به این بیماری را کاهش داد. تقویت عضلات پشتی و شکمی از طریق ورزش‌های مناسب می‌تواند فشار کمتری به ستون فقرات وارد کرده و از آسیب به آن جلوگیری کند. همچنین، حفظ وزن متعادل و اجتناب از آسیب‌های جسمی به ستون فقرات، از جمله جلوگیری از بلند کردن اجسام سنگین به روش‌های نادرست، می‌تواند کمک کننده باشد. پیشگیری از عوامل ژنتیکی یا مشکلات مادرزادی به طور مستقیم ممکن نیست، اما با مراقبت‌های مناسب می‌توان از پیشرفت آنها جلوگیری کرد.
جراحی تنها راه درمان تنگی کانال نخاعی است؟
جراحی تنها راه درمان تنگی کانال نخاعی نیست و بسیاری از موارد این بیماری را می‌توان با روش‌های غیرجراحی مدیریت کرد. درمان‌های اولیه شامل فیزیوتراپی، ورزش‌های تقویتی، مصرف داروهای ضدالتهاب و مسکن، و تزریق استروئید برای کاهش التهاب و تسکین درد است. این روش‌ها معمولا برای افرادی با علائم خفیف تا متوسط مؤثر هستند. جراحی تنها زمانی توصیه می‌شود که علائم بیمار شدید باشد، فشار زیادی بر نخاع یا اعصاب وارد شود، یا روش‌های غیرجراحی نتوانند بهبودی ایجاد کنند. هدف جراحی کاهش فشار روی نخاع و اعصاب است، اما این روش باید با دقت و تنها در صورت نیاز واقعی انجام شود.
درمان تنگی کانال نخاعی چگونه است؟
برای درمان تنگی کانال نخاعی روش‌های درمانی مختلفی وجود دارد که در ادامه برخی از آنها را بررسی می‌کنیم.
اولین راه برای درمان این بیماری استفاده و مصرف داروهای ضد التهاب است، انجام تمرینات و حرکات فیزیوتراپی نیز یکی از روش‌ها برای بهبود و درمان تنگ شدن این کانال است. در برخی افراد مانیپولاسیون طب سوزنی و همچنین تزریق برخی سرم‌ها در داخل ستون مهره‌ها نیز پاسخگو بوده است.
در صورتی که بیماری فرد به هیچ یک از این روش‌های درمانی غیر جراحی پاسخگو نبوده و علائمی از بهبود در فرد مشاهده نشود، پزشک روش عمل جراحی را به فرد توصیه خواهد کرد. البته توجه داشته باشید که در افرادی که تنگی کانال نخاعی به صورت شدید و دارای علائم عصبی در آنها وجود دارد، از همان ابتدا بهتر است از روش جراحی استفاده شود تا از بروز علائم عصبی شدید تر و یا جبران ناپذیر دیگر در آنها جلوگیری شود. مشکل و اختلال در کنترل ادرار و مدفوع و یا مشکلات راه رفتن نمونه‌هایی از علائم عصبی هستند که در این افراد وجود دارند.
بنابراین روش‌های غیر جراحی در افرادی که به صورت خفیف و بدون علائم عصبی مبتلا به این بیماری یعنی تنگی کانال نخاعی هستند، استفاده می‌شود. روش‌های غیر جراحی در بیشتر مواقع باعث بهبود این بیماری می‌شود، اما اگر استفاده از این روش‌ها تاثیرگذار نبود، روش جراحی به عنوان آخرین راه درمان پیشنهاد خواهد شد.
روش عمل جراحی برای درمان تنگی کانال نخاعی نیز انواع مختلفی دارد و به شیوه‌های گوناگون ممکن است انجام شود. یکی از این روش‌ها استفاده از آندوسکوپ است که به ندرت برای درمان این اختلال استفاده می‌شود. علاوه بر آندوسکوپ گاهی برای انجام عمل جراحی از لوله‌های مخصوصی استفاده می‌شود. گاهی نیز عمل جراحی کلاسیک انجام می‌شود که در واقع نوعی عمل جراحی است که بصورت باز انجام می‌شود، اما وسیله گذاری در آن به کار نمی‌رود. آخرین راه درمان تنگی کانال نخاعی انجام عمل جراحی به صورت باز همراه با استفاده از وسیله‌گذاری است که برای بیماران مبتلا به نوع شدید این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد.