درگذشته پوکی استخوان را بیش‌تر به افراد سالمند نسبت می‌دادند، اما امروزه با تغییر عادات تغذیه و اشتباهات رایج تغذیه‌ای و همین‌طور زندگی بدون ورزش، این بیماری افراد در سنین کمتری را نیز دچار می‌کند. برخی متخصصان از این مسئله به‌عنوان بیماری خاموش نام می‌برند. به گزارش بیمارستان‌های انگلستان، پوکی استخوان بیش از ۳ میلیون نفر از جمعیت این کشور را درگیر کرده و بیش از ۵۰۰ هزار نفر در حال درمان هستند.
اما چگونه از پوکی استخوان جلوگیری کنیم؟ چگونه می‌توانیم متوجه به وجود آمدن آن شویم؟ آیا راهی برای شناسایی دقیق پوکی استخوان برایمان وجود دارد؟ بامطالعه‌ی مقاله‌ی پیش رو می‌توانید به بیش‌تر سؤالات ذهنتان در مورد این نگرانی پاسخی کامل دهید.
پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان یک بیماری است که با گذر زمان باعث تحلیل استخوان‌ها می‌شود و احتمال شکستگی را در نواحی حساس‌تر مثل مهره‌ها، لگن و مچ دست افزایش می‌دهد. این امکان وجود دارد که شما متوجه شروع پوکی استخوان نشوید تا زمانی که یکی از استخوان‌های بلند و یا یکی از بخش‌های حساس دچار شکستگی شود. استخوان یک بافت زنده است و برای بقای خود سیستم شکستن و جایگزینی را دارد. بااین‌حال پس از رسیدن به سن ۳۰ سالگی، توده‌ی استخوانی دیگر افزایش نمی‌یابد و در سنی حدود ۴۰ تا ۵۰ سالگی بدن دیگر قادر به جایگزینی نیست پس بیش‌تر رویه‌ی تجزیه را در برمی‌گیرد. شاید تصور شما از یک استخوان قوی، توده‌ای کاملاً پر و ضخیم باشد، اما باید بدانید که دقیقاً برعکس این ماجرا صحیح است.
استخوان به‌صورت یک توده‌ی دارای سوراخ‌های فراوان مانند کندوی عسل است. این کندوی زیبا تا زمانی قدرتمند است که ساختار سوراخ‌سوراخ خود را حفظ کند، اما با گذر زمان و فاکتور‌های مختلف بافت اطراف ضخیم‌تر شده و تعداد سوراخ‌ها کاهش می‌یابند. در این صورت پوکی استخوان پس از تضعیف آن شروع می‌شود.
علل ایجاد پوکی استخوان
در یک بررسی کلی باید بگوییم، پوکی استخوان می‌تواند در هر سنی شروع شود اما در میان افراد سالمند شیوع بیش‌تری دارد. در این میان بازهم شیوع این بیماری در میان خانم‌های مسن، مخصوصاً آسیایی، نسبت به مردان بیش‌تر است. در کنار تمامی این موارد اپیدمیولوژی، فاکتور‌های خطر دیگری نیز وجود دارند که به شرح زیر می‌باشند:
- وجود سابقه‌ی خانوادگی شکستگی استخوان و یا پوکی استخوان
- سابقه‌ی فردی شکستن استخوان در سن بالای ۵۰ سالگی
- در زنان، انجام عمل حذف تخمدان پیش از سن یائسگی
- یائسگی زودرس در خانم‌ها
- عدم دریافت کلسیم و ویتامین D کافی در طول زندگی
- مجبور به استراحت طولانی در بستر باشند و یا حتی عدم فعالیت بدنی مرتب
- سیگار (افراد سیگاری کلسیم کمتری را جذب می‌کنند)
- دریافت و مصرف داروهای خاص مخصوصاً داروهای عروقی، آسم و برخی داروهای درمان سرطان
- توده‌ی بدنی بسیار کم و کوتاه‌تر بودن استخوان‌ها
- داروهای استروئیدی با دوز بالا در مدت‌زمان بیش‌تر از ۳ ماه
- مشکلات تغذیه‌ای جدی مانند بی‌اشتهایی عصبی و…
مرحله‌ی پیش از پوکی استخوان را استئوپنی می‌گویند. در این حالت ممکن است پزشک به شما بگوید که توده‌ی استخوانی شما دچار کاهش شده و ممکن است به سمت پوکی استخوان پیشروی کند. البته که همیشه این اتفاق نمی‌افتد، با بروز استئوپنی شما باید مواردی را در مورد سالم نگه‌داشتن استخوان‌ها رعایت کنید. این موارد می‌تواند شامل استفاده‌ی مکمل‌ها، پیاده‌روی و… باشد. درهرصورت استئوپنی زنگ خطی برای کاهش سریع توده‌ی استخوانی شما است.
تست سنجش توده‌ی استخوانی چیست؟
در بعضی از افراد نشانه‌ی شروع پوکی استخوان، کوتاه‌قد شدن و یا شکستگی استخوان‌ها بدون ضربات خیلی جدی است. اما آیا باید تا زمان دیدن تمامی این عوامل و شکستگی استخوان صبر کنیم؟ خیر! بهتر است زمان را از دست ندهید و تست سنجش توده‌ی استخوانی را امتحان کنید.
این تست که به نام تست چگالی استخوانی نیز شناخته می‌شود، کمک می‌کند که شروع پوکی استخوان را تشخیص داده و هرچه سریع‌تر برای درمان اقدام کنیم. سازمان‌های علمی مختلف به خانم‌های مسن بالای ۶۵ سال پیشنهاد می‌کند که به‌طور منظم و زیر نظر پزشک تست چگالی استخوانی را انجام دهند. در افراد زیر ۶۵ سال به‌خصوص خانم‌ها، اگر یکی از موارد خطر گفته‌شده حضور داشت بهتر است فرد چگالی استخوانی خود را مرتباً چک کرده و توسط یک پزشک پیگیری شود.
تست چگالی استخوانی به شما نشان می‌دهد که میزان توده‌ای شما در مقایسه با میانگین افراد سالم جامعه در رده‌ی سنی مشابه چقدر است. این نتیجه با عبارت T-score اعلام می‌شود و سپس در دستگاه‌های آماری موردبررسی قرار می‌گیرد. این پروسه حدود ۱۰ الی ۲۰ دقیقه طول می‌کشد و داده‌های اعلام‌شده به‌صورت زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
- بالای ۱- سالم است.
- بین ۱- و ۲.۵- نشان‌دهنده‌ی کاهش توده‌ی استخوانی و درنتیجه مرحله‌ی استئوپنی است.
- عدد کمتر از ۲.۵- نشان‌دهنده‌ی کاهش شدید توده‌ی استخوانی و درنتیجه شروع پوکی استخوان است.
انواع پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان با توجه به علل ایجاد آن به دودسته‌ی اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. دسته‌ی اولیه به علت طبیعی و با افزایش سن که منجر به کاهش توده‌ی استخوانی می‌شود، به وجود می‌آید. دسته‌ی ثانویه در اثر عواملی غیر از سالخوردگی مثل مصرف داروها، اعمال جراحی و مابقی عوامل خطری که گفته شد به جود می‌آیند. پزشک باید طی گرفتن شرح‌حال و با توجه به سن، بیماری‌های زمینه‌ای، سوابق خانوادگی و همین‌طور نوع داروهای مصرفی، بیماری مددجو را در دسته‌ی درست قرار دهد. چرا این مورد مهم است؟
پوکی استخوان اولیه در اثر افزایش سن است و در این بیماری که در میان خانم‌های یائسه شایع‌تر است، با گذر زمان و افزایش هرچه بیش‌تر سن، استخوان‌ها ضعیف‌تر شده و شکننده‌تر می‌شوند. در این مورد درمان را بیش‌تر بر پایه‌ی تقویت استخوان‌ها می‌گذارند، مانند مکمل‌های کلسیم و ویتامین دی به همراه توصیه به ورزش.
اما پوکی استخوان ثانویه که به علت بیماری‌ها و یا در طی مصرف داروها به جود می‌آید، می‌تواند در هر سنی خودش را نمایان سازد. برخی مشکلاتی که در افراد باعث تضعیف توده‌ی استخوانی و ایجاد بیماری استئوپروزیس می‌شود، قابل‌پیشگیری هستند. این بیماری‌ها، مسائلی ازجمله: اختلالات اندوکرین، سوء‌تغذیه، بیماری‌های مغز استخوان، اختلالات کلاژن سازی، مشکلات مزمن کلیوی و… هستند.
درمان‌های غیر جراحی زانودرد و ساییدگی زانو
جمع‌بندی
بیماری پوکی استخوان می‌تواند یک مسئله‌ی ناتوان‌کننده باشد؛ اگر پیگیری نکنید. منتظر نباشید تا زمان ایجاد درد و یا مشاهده‌ی تغییرات در بدنتان، تازه به پزشک مراجعه کنید. اگر دارای فاکتور‌های زمینه‌ساز و یا سابقه‌ی خانوادگی پوکی استخوان هستید و یا زیاد دچار شکستگی‌های متعدد می‌شوید، بهتر است تست چگالی استخوانی را امتحان کنید.
بدیهی است که با افزایش سن، بدن قادر به تولید توده‌های استخوانی جدید نخواهد . اما می‌توانید با تغییر سبک زندگی و مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین دی به همراه فعالیت بدنی مناسب، بدنتان را به خانه‌ای امن و بااستخوان‌های سالم تبدیل کنید.