عمل رباط صلیبی چگونه انجام می‌شود؟
در بدن ساختار‌هایی وجود دارند که در اطراف مفصل قرار گرفته و در حقیقت استخوان‌ها را به همدیگر متصل نگه می‌دارند. به این ساختار‌ها رباط یا لیگامان گفته می‌شود. این ساختار‌ها از بافت‌ها و رشته‌هایی بسیار محکم تشکیل شده اند که در قسمت‌های مختلف بدن در محل مفصل‌ها مشاهده می‌شوند. یکی از مهم ترین رباط‌های بدن، رباط صلیبی است که در محل مفصل زانو قرار داشته و اعمال مهمی را در این ناحیه بر عهده دارد.
از جمله اعمال آن می‌توان به حمایت از مفصل زانو، محدود کردن حرکات زانو برای جلوگیری از آسیب به آن و همچنین محافظت از آن در برابر کشش اشاره کرد. در صورت وارد شدن آسیب به این رباط همانند دیگر رباط‌های بدن، اختلالات و مشکلاتی برای فرد ایجاد خواهد شد. در این مقاله قصد داریم شما را با علت آسیب‌ها و همچنین نحوه‌ی درمان و عمل جراحی آن آشنا کنیم.
رباط صلیبی چیست؟
در ناحیه زانوی شما چهار عدد رباط اصلی وجود دارد که نام‌های آن‌ها، رباط طرفی داخلی، رباط طرفی خارجی، رباط صلیبی قدامی و خلفی می‌باشد. در داخل مفصل زانو دو لیگامان صلیبی به صورت ضربدری و مایل قرار گرفته اند به طوری که لیگامان صلیبی قدامی هم سو با لیگامان مایل داخلی جهت گرفته و وظیفه‌ی اصلی آن کنترل حرکات زانو به داخل و همچنین حرکت ساق پا به سمت جلو می‌باشد.
لیگامان یا رباط صلیبی خلفی نیز در جهت رباط طرفی یا مایل خارجی امتداد یافته و عامل محدود کننده حرکت ساق پا به سمت عقب است و در حقیقت از کشیدگی بیش از حد پا به عقب جلوگیری می‌کند. این لیگامان ها در هنگام حرکات زانو دچار کشیدگی و سفتی می‌شوند، از همین رو انتظار می‌رود بافتی انعطاف پذیر و قابل کشش داشته باشند.
علت بروز آسیب در رباط صلیبی چیست؟
به طور عمده در هنگام فعالیت‌های شدید بدنی و انجام ورزش‌هایی که روی زانو و مفصل آن فشار و یا کشیدگی زیادی ایجاد می‌کنند، سبب آسیب به رباط صلیبی شده و عوارضی را برای شخص به وجود خواهند آورد. به همین دلیل افراد ورزشکار بخصوص فوتبالیست‌ها در معرض خطر بالای پارگی و آسیب در ناحیه‌ی این رباط هستند که این پارگی ممکن است به صورت کامل و یا جزئی باشد و متعاقب آن مشکلاتی از قبیل آسیب به مفصل، غضروف و دیگر ساختار‌های موجود در آن ناحیه، ممکن است به وجود آید. علاوه بر این عوامل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند به این رباط آسیب وارد کنند که در ادامه نام برده و بررسی شده‌اند:
همانطور که گفته شد فشار بیش از حد و وارد شدن ضربه به مفصل زانو خصوصا هنگامی که زانو در برخی حالت‌های خاص مانند خم بودن قرار دارد خطر آسیب به رباط صلیبی بیشتر می‌شود. در برخی از ورزش‌های حرفه‌ای مثل فوتبال و کشتی و همچنین بازی‌ها و حرکات پرخطر از قبیل دویدن، پریدن از ارتفاع و غیره نیز احتمال آسیب به این رباط را افزایش می‌دهد.
مورد بعدی عوامل مربوط به ژنتیک است. در بعضی از افراد به دلیل عوامل ژنتیکی و وراثتی ممکن است این رباط حساس و آسیب پذیر باشد و در برابر عوامل آسیب رسان به راحتی دچار مشکل شود. علاوه بر عوامل ژنتیکی عوامل هورمونی نیز می‌توانند تاثیر گذار باشند. در خانم‌ها گیرنده‌هایی در روی سطح رباط صلیبی زانو وجود دارند که مربوط به هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون بوده که احتمال خطر آسیب به این رباط را افزایش می‌دهد.
از دیگر مواردی که به عنوان عامل آسیب به رباط صلیبی زانو می‌توانیم به آن اشاره کنیم برخی عوامل مربوط به آناتومی بدن است. برای مثال پرونیشن پا‌ها، هیپرتروفی اکستنشن زانو، سست بودن رباط‌ها و همچنین هنگامی که شکاف در بین کندیلی استخوان ران کم و کوچک باشد و یا زاویه کیو بالاتر از حد معمول باشد، احتمال بروز این مشکل وجود خواهد داشت.
عمل رباط صلیبی چگونه انجام می‌شود؟
در صورت پاره شدن رباط صلیبی در ناحیه زانو، بدن قادر به ترمیم دوباره آن نخواهد بود و برای برگشت توانایی بیمار در انجام فعالیت‌های روزمره و معمولی نیاز به انجام عمل جراحی خواهد بود. در بسیاری از مواقع این جراحی به وسیله‌ی برش‌های بسیار کوچک و با استفاده از روش آرتروسکوپی انجام می‌شود. عمل جراحی باز با روی کار آمدن روش بسیار کارآمد آرتروسکوپی امروزه به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قبل از شروع عمل جراحی رباط صلیبی زانو پزشک اعمالی را برای بیمار انجام خواهد داد. به عنوان مثال انجام برخی تست‌های آزمایشگاهی، توصیه‌هایی مانند قطع مصرف سیگار و همچنین رژیم غذایی و کنترل کردن قند خون بیمار از اقداماتی است که عموما توسط پزشک انجام شده و به بیمار توصیه می‌شوند. علاوه بر این‌ها دقایقی قبل از شروع عمل جراحی رباط صلیبی زانو پزشک اقدام به تزریق آنتی بیوتیک‌ها برای بیمار خواهد کرد.
در اولین مرحله‌ی جراحی پزشک سعی می‌کند رباط صلیبی آسیب دیده را بردارد. بعد از آن مرحله اتوگرافت یا آلوگرافت صورت می‌گیرد که در این مرحله پزشک قطعه‌ای از تاندون ناحیه عضله چهار سر ران پا برداشته و جایگزین رباط آسیب دیده خواهد کرد. تاندون از نظر عملکردی بسیار شبیه رباط عمل می‌کند و به همین خاطر پزشکان از تاندون‌ها برای جایگزینی لیگامان‌ها بهره می‌برند. گاهی نیز از رباط‌های اهدایی می‌توان استفاده کرد، اما به طور معمول استفاده از بافت‌های خود بیمار مناسب تر خواهد بود.
بعد از جایگزینی رباط صلیبی جدید که در واقع همان تاندون عضله ران است، محل بریگی‌ها روی لایه‌های پوست بخیه شده و بسته می‌شوند. رباط جدید به وسیله‌ی ابزار کمکی خاصی مانند پیچ و مهره‌ها در جای خود قرار گرفته و محکم می‌شود. بیمار به طور متوسط یک شب در بیمارستان سپری کرده و روز بعد اجاره ترک بیمارستان را خواهد داشت.
چه مراقبت‌هایی بعد از عمل رباط صلیبی انجام می‌شود؟
بعد انجام عمل جراحی رباط صلیبی توصیه می‌شود که فرد بیمار برای کمک به تسریع بهبودی و برگشت به حالت عادی و همچنین برای برگشت توانایی فرد در انجام کار‌های روزمره،اقدامات و مراقبت‌هایی را به عمل آورد. برخی از این اقدامات در ادامه نام برده شده‌اند:
توصیه می‌شود که بعد از عمل جراحی رباط صلیبی محل زخم کاملا خشک و تمیز نگه داشته شود و به طور مرتب پانسمان آن تعویض شده و به آن رسیدگی شود.
همچنین از رسیدن رطوبت و آب به محل زخم‌ها جلوگیری شود و در صورت تمایل به استحمام با کیسه‌ی پلاستیکی پوشانده شود.
دارو‌هایی که توسط پزشک برای تکمیل روند درمان آسیب رباط صلیبی تجویز شده اند، از جمله مسکن‌ها، آنتی بیوتیک و آسپرین به صورت مرتب و سر وقت مصرف شوند.
این نکته نیز حائز اهمیت است که انجام نرمش‌های توصیه شده توسط پزشک و همینطور شرکت در جلسات فیزیوتراپی نیز بسیار کمک کننده و مفید خواهد بود. علاوه بر این آب درمانی در صورت تایید پزشک هم می‌تواند کمک زیادی به روند بهبود و ترمیم رباط صلیبی کند.
همچنین توجه داشته باشید که بدون کسب نظر از پزشک از پله استفاده نکنید و برای انجام فعالیت‌هایی نظیر رانندگی و فعالیت‌های شدید بدنی نیز عجله نکرده و زمان آن را از پزشک خود جویا شوید.
به مدت چند هفته استفاده از عصای و یا در صورت نیاز استفاده از واکر و همچنین زانوبند نیز توصیه می‌شود.
توجه داشته باشید که هنگام خوابیدن از فشار آوردن بر روی زانو جراحی شده خودداری کنید.
برای تسکین درد و همچنین کاهش تورم ناحیه مورد نظر که عمل رباط صلیبی در آن انجام شده، می‌توانید از کمپرس یخ تا چند روز استفاده کنید. البته این موضوع نیز به تجویز و نظر پزشک بستگی دارد.