زانوی پرانتزی با نام علمی Genu Valgum، تغییر شکل معکوس زانوها به سمت داخل در حالی که مچ پاها از هم جدا هستند، است. Genu Varum یک اختلال ارتواستاتیک است که با انحراف زانوها به سمت خارج (عدم تماس کامل بین دو زانو)، در نوزادان و کودکان قبل از ۳ سالگی مشخص می‌شود؛ اما اگر این اختلال پس از یادگیری راه‌رفتن ادامه پیدا کند، یک اختلال پاتولوژیک خواهد بود. در ادامه این مطلب به ارائه توضیحاتی درخصوص زانوی پرانتزی در کودکان می‌پردازیم.
علائم زانوی پرانتزی چیست؟
اصطلاح دیگری که برای توصیف زانوی پرانتزی به‌کار برده می‌شود، “سندرم پاهای کمانی” است. این سندرم در بزرگسالانی که ورزش‌های خاصی مانند اسب‌سواری، فوتبال و وزنه‌برداری را انجام می‌دهند، دیده می‌شود. متخصصین پا به خوبی از «سندرم پاهای کمانی» آگاه هستند که علائم آن فراتر از عدم امکان تماس زانوها با یکدیگر، یک محور انحرافی از حالت طبیعی را در اندام‌های تحتانی نشان می‌دهد.
این انحراف، پیامد تغییر تکیه‌گاه روی زمین و در نتیجه راه‌رفتن و ضربه‌زدن به زانوها، پاها، باسن و کل بدن است.
بنابراین ممکن است درد در این قسمت‌های بدن، ناراحتی هنگام ایستادن، سفتی کم و بیش شدید، خطرات آرتروز اولیه در لگن یا زانو و در نتیجه تخریب احتمالی غضروف زودرس و پیش‌رونده، وجود داشته باشد. همچنین سندرم پاهای کمانی یا زانوی پرانتزی می‌تواند نامتقارن، یک‌طرفه یا دوطرفه باشد، با سایر آسیب‌شناسی‌ها، به ویژه راشیتیسم استخوان همراه بوده و یا نباشد و بسته به مورد، کم و بیش شدید باشد.
چه عواملی موجب زانوی پرانتزی می‌شوند؟
زانوی پرانتزی که در بدو تولد، فیزیولوژیک در نظر گرفته می‌شود، اغلب با وضعیت بد کودک در رحم مادر (پاهای ضربدری جنین) و در دو سال اول با حالت‌های خمیده و مکرر کودک همراه است که می‌تواند باعث بدشکلی شود. (پیچاندن ساق پا با چرخاندن پا به سمت داخل یا حالت نشستن حدود ۸-۹ ماه با پاها خم شده و پاها زیر باسن).
علت به وجود آمدن زانو پرانتزی در سنین بیش از ۳ سال، علل ژنو واروم می‌تواند ناشی از کمبود ویتامین D باشد که باعث تأخیر در معدنی‌شدن استخوان‌ها شده است.
همچنین ممکن است مواردی از “کوتوله” یا “آکندروپلازی” وجود داشته باشد که پیامدهای آن کوتاهی قد و ناهنجاری در رشد استخوان است.
چاقی یا اضافه‌وزن نیز می‌تواند باعث ایجاد این نوع تغییر شکل شود.
همچنین ممکن است با یک نقص رشد در قسمت داخلی استخوان درشت‌نی سروکار داشته باشیم که در بیماری بلونت آشکار شده است و در پی آن باعث ایجاد “یک درشت‌نی” می‌شود که مسئول سندرم‌پاهای خمیده است.
درنهایت، به تأخیرهای خاصی در رشد اندام‌ها یا بافت‌ها در کودکان توجه کنید که علت آن «دیسپلازی فیبرو غضروفی کانونی درشت‌نی» است.
چگونه زانوی پرانتزی را در کودکان تشخیص دهیم؟
معاینه بالینی کلید تشخیص زانوی پرانتزی است و در صورتی که تغییر شکل خود به خود اصلاح شود رادیوگرافی لازم نیست.
تغییر شکل را می‌توان از نظر بالینی با اندازه‌گیری فضای بین کندیل که دو زانو را جدا می‌کند، ترجیحاً در وضعیت خوابیده به پشت اندازه‌گیری کرد. فاصله کمتر از ۳ سانتی‌متر فیزیولوژیک در نظر گرفته می‌شود. تغییر شکل بالینی را می‌توان با زاویه استخوان ران (بین استخوان ران و استخوان ساق پا یا درشت‌نی) نیز ارزیابی کرد. در نظر گرفته می‌شود که تغییر شکل بیش از ۱۰ درجه شدید است. در برخی موارد، عکس‌برداری با اشعه ایکس از کل اندام تحتانی به نام گونومتری درخواست می‌شود. این اشعه ایکس از یک طرف یافتن علت تغییر شکل (جنس پاتولوژیک ژنو واروم)، اندازه‌گیری تغییر شکل و پیگیری تکامل آن در تصاویری که با فاصله ۶ ماه از یکدیگر گرفته شده‌اند را ممکن می‌سازد.
انحراف اندام تحتانی با زاویه بین محور استخوان ران (مرکز سر استخوان ران و وسط زانو) و محور استخوان ساق پا اندازه‌گیری می‌شود. (اندازه‌گیری بین وسط زانو و وسط مفصل مچ پا).
تشخیص‌های افتراقی در زانوی پرانتزی پاتولوژیک شامل چیست؟
در مورد ژنوواروم یا زانوی پرانتزی پاتولوژیک، ۴ تشخیص باید جستجو شود:
راشیتیسم
راشیتیسم ، که به دو شکل وجود دارد: راشیتیسم ناشی از کمبود و راشیتیسم خانوادگی مقاوم به ویتامین. نوع خاصی از بزرگ‌شدن استخوان‌ها در سطح مناطق رشد در اشعه ایکس جستجو می‌شود. راشیتیسم ناشی از کمبود ویتامین D است. راشیتیسم خانوادگی مقاوم به ویتامین منشا ژنتیکی ارثی دارد و بیولوژی خون ویتامین D کم، هیپوکلسمی (کلسیم کم) و PTH (یا هورمون پاراتیروئید ) را نشان می‌دهد. این می‌تواند منجر به کوتاهی قد در بزرگسالی و همچنین بدشکلی‌های قابل‌توجه اسکلتی شود.
بیماری بلونت
این یک نقص رشد (اغلب دو طرفه) در قسمت داخلی استخوان درشت‌نی فوقانی است. چاقی، شروع زودهنگام راه‌رفتن از دلایل آن است و بیشتر در کودکان آفریقایی دیده می‌شود. عوامل دیگری نیز هنوز ناشناخته هستند، اغلب خانواده، نیز دخیل است. یک توضیح برای این بیماری می‌تواند این باشد که وزن بیش‌ازحد در سطح زانو رشد استخوان درشت‌نی را مسدود کرده و منجر به تغییر شکل زانو می‌شود. این می‌تواند در درازمدت باعث ایجاد ناهنجاری‌های بزرگ شود که اصلاح آن حتی با جراحی دشوار است. هنگامی که یک زانوی پرانتزی ایدیوپاتیک بعد از ۳ سالگی باقی می‌ماند، درخواست عکس‌برداری با اشعه ایکس برای جلوگیری از ایجاد بیماری بلونت که ممکن است نیاز به عمل زودهنگام قبل از سن ۴ یا ۵ سالگی داشته باشد، مهم است.
دیسپلازی فیبروغضروفی کانونی درشت‌نی
این تغییر شکل یک‌طرفه درشت‌نی در دوران کودکی است. اشعه ایکس تشخیص با جنبه‌های مشخص ضایعه استخوانی واقع در سطح بخش داخلی ساق را ممکن می‌کند. تفکیک به طور کلی خود به خود است، اما می‌تواند در موارد خاص به دلیل نقص رشد و در نتیجه نابرابری ساق پا در بزرگسالی پیچیده شود.
سایر ناهنجاری‌های پاتولوژیک
سایر ناهنجاری‌های پاتولوژیک در زانوی پرانتزی را می‌توان پس از جوش‌خوردن قسمت داخلی غضروف رشد پایین استخوان ران یا بالای استخوان درشت‌نی به‌دنبال شکستگی یا عفونت استخوان مشاهده کرد.
چگونه زانوی پرانتزی را در کودکان درمان کنیم؟
هیچ درمانی در زمینه ژنوواروم فیزیولوژیکی بدو تولد تا دو سالگی لازم نیست.
دیسپلازی فیبروغضروفی کانونی نیز اغلب درمان خاصی ندارد، زیرا در اکثر موارد خودبه‌خود برطرف می‌شود. پوشیدن کفی یا کفش‌های ارتوپدی هیچ فایده‌ای ندارد. مدیریت رژیم‌غذایی خاص یک کودک دارای اضافه وزن (که بدشکلی را تشدید می‌کند) باید تشویق شود.
درمان با ویتامین D درمورد راشیتیسم ناشی از کمبود ضروری است. این کار موجب می‌شود تا تغییر شکل به تدریج اصلاح شود. در راشیتیسم مقاوم به ویتامین باید درمان غدد درون‌ریز اطفال دنبال شود، درمان پزشکی مناسب می‌تواند منجر به رفع ناهنجاری‌ها شود. بااین‌وجود گاهی عمل جراحی ضرورت می‌یابد.
درنهایت، ممکن است برای درمان زانوی پرانتزی یک جراحی پاتولوژیک خاصی پیشنهاد شود. این درمان اغلب یک استئوتومی تیبیا است که شامل بازگرداندن استخوان درشت‌نی به محور خود، به‌ویژه درمورد بیماری بلونت است.
سخن پایانی
زانوی پرانتزی یا ژنوواروم نوعی بدشکلی در استخوان زانوست که خود را به صورت پاهای پرانتزی شکل نشان می‌دهد. ژنواروم تا دو سالگی فیزیولوژیک بوده و می‌تواند ناشی از فشار واردشده بر زانو در رحم مادر باشد ولی اگر پس از آن ادامه پیدا کند می‌تواند دلایل پاتولوژیک داشته باشد و لازم است که با مراجعه به پزشک متخصص پیگیری و درمان گردد. درنهایت امیدواریم که این مطلب درخصوص زانوی پرانتزی در کودکان موردپسند شما واقع گردد.