پارگی منیسک یک مشکل شایع در زانو است که معمولاً به دنبال جابجایی ناگهانی و غیرطبیعی یا فشار شدید بر روی زانو اتفاق می‌افتد. منیسک ها، ساختارهایی صاف و لاستیکی درون زانو هستند که کمک به توزیع بار و جذب ضربه هنگام حرکت زانو می‌کنند.
منیسک چیست؟
منیسک یا منیسکوس (Meniscus) دو عنصر صاف و غضروفی در ساختار زانو است. این عناصر به شکل نیم‌کره‌ای واقع شده و بین استخوان فیمورال در قسمت بالایی ساق پیشانی و استخوان تیبیا در قسمت پایینی آن قرار می‌گیرند. هدف اصلی منیسکوس‌ها، کاهش فشار و توزیع صحیح ضربه‌ها و بارهای وارده به مفصل زانو است.
منیسکوس‌ها بر ایجاد پایداری در مفصل زانو و جذب ضربات و فشارهای وارده در حین حرکت‌های زانو تأثیر می‌گذارند. همچنین، آنها نقشی در جلوگیری از فرسایش و آسیب روی سطح استخوان‌های زانو دارند.
انواع پارگی منیسک
پارگی منیسکوس‌ها می‌تواند به دو نوع اصلی تقسیم شود: پارگی عمودی (Vertical Tear) و پارگی افقی (Horizontal Tear). علاوه بر این دو نوع، پارگی‌های منیسکوسی ممکن است شامل پارگی روزنه‌ای (Radial Tear) و پارگی کجی (Oblique Tear) نیز باشند.
پارگی عمودی (Vertical Tear):
در این نوع پارگی، خط پارگی منیسکوس عمود بر جهت طولی منیسکوس قرار دارد. پارگی‌های عمودی می‌توانند به دو زیرگروه تقسیم شوند:
پارگی عمودی تجزیه‌شده (Bucket Handle Tear):
در این حالت، یک قطعه از منیسکوس از مفصل زانو جدا می‌شود و مانند دستگیره سبد (bucket handle) درون مفصل زانو قرار می‌گیرد.
پارگی عمودی غیرتجزیه‌شده (Vertical Flap Tear):
در این حالت، یک بخش از منیسکوس پاره می‌شود و به شکل پروانه آویزان درون مفصل زانو قرار می‌گیرد.
پارگی افقی (Horizontal Tear):
در این نوع پارگی، خط پارگی منیسکوس موازی با سطح استخوان‌های زانو قرار دارد. پارگی‌های افقی ممکن است به دو زیرگروه تقسیم شوند:
پارگی افقی راست (Horizontal Cleavage Tear):
در این حالت، خط پارگی افقی درون عمق منیسکوس قرار دارد.
پارگی افقی بالا (Horizontal Flap Tear):
در این حالت، بخشی از منیسکوس پاره می‌شود و به شکل پروانه درون مفصل زانو قرار می‌گیرد.
پارگی روزنه‌ای (Radial Tear):
در این نوع پارگی، خط پارگی از مرکز منیسکوس به سمت لبه خارجی یا داخلی آن امتداد می‌یابد.
پارگی کجی (Oblique Tear):
در این نوع پارگی، خط پارگی منیسکوس در زاویه‌ای قرار دارد و نه به طور عمودی و نه به طور افقی.
منیسک چگونه پاره می‌شود؟
منیسک‌ها معمولاً به دلیل وقوع ضربه شدید، چرخش ناگهانی زانو یا حرکات نامناسب پاره می‌شوند. آسیب‌های منیسک زانو ممکن است در شکل‌های مختلفی رخ دهد، از جمله:
پارگی ترمیم‌پذیر:
در این حالت، منیسکوس به صورت جزئی پاره می‌شود هنوز قدرتی برای خود ترمیمی دارد. این نوع آسیب معمولاً با درمان غیرجراحی، شامل استراحت، فیزیوتراپی، آرنج‌های زانویی و داروهای ضد التهابی قابل بهبود است.
پارگی غیرترمیم‌پذیر:
در این حالت، منیسکوس به صورت کامل پاره می‌شود و توانایی خودترمیمی ندارد. برای درمان این نوع آسیب، معمولاً نیاز به جراحی دارد. در جراحی، قسمت پاره شده منیسکوس بریده شده و در برخی موارد، ترمیم یا جراحی بافت ضایع شده انجام می‌شود.
چه زمانی برای درمان پارگی منیسک به پزشک مراجعه کنیم؟
پارگی منیسکوس یک آسیب جدی است و در برخی موارد نیاز به درمان فوری دارد. در صورت تجربه هر یک از علائم پارگی منیسک که در ادامه نام برده می‌شود، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
درد شدید:
اگر درد شدید در منطقه زانو احساس می‌کنید که ممکن است ناشی از پارگی منیسکوس باشد، باید به پزشک مراجعه کنید. درد ممکن است به طور تدریجی شدت بیشتری بگیرد و نباید صبر کنید تا شرایط بدتر شود.
تورم و ورم:
اگر زانوی شما بطور قابل توجهی تورم و ورم کرده است و این وضعیت به مدت طولانی ادامه دارد، باید به پزشک مراجعه کنید. این ممکن است نشانه آسیب منیسکوس باشد.
محدودیت حرکت:
اگر دچار محدودیت حرکت در زانو شده‌اید و نمی‌توانید به طور نرمال حرکت کنید، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. این ممکن است نشانه شدیدی از پارگی منیسکوس باشد.
قفل شدن زانو:
اگر زانوی شما به طور ناگهانی قفل می‌شود و نمی‌توانید آن را به طور کامل باز کنید، باید به پزشک مراجعه کنید. این ممکن است نشانه گیر کردن پارچه‌های پاره شده منیسکوس در مفصل زانو باشد.
علائم دیگر:
اگر به هر دلیلی مشکوک به وجود پارگی منیسکوس هستید، مانند خلع عضله، صدمه یا فعالیت‌های ورزشی شدید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص پارگی منیسک
تشخیص پارگی منیسکوس معمولاً توسط یک پزشک ارتوپدیست (پزشک متخصص در بیماری‌ها و آسیب‌های سیستم اسکلتی و عضلانی) صورت می‌گیرد. این پزشک با استفاده از روش‌های مختلف، شامل تاریخچه بیماری، بررسی جسمانی، آزمایش‌ها و تصویربرداری، تلاش می‌کند تا پارگی منیسکوس را تشخیص دهد. در زیر، روش‌های عمده تشخیص پارگی منیسکوس را بررسی می‌کنیم:
تاریخچه بیماری:
پزشک از شما سوالاتی درباره علائم، زمان شروع آنها، فعالیت‌های قبلی یا صدماتی که ممکن است منجر به پارگی منیسکوس شده باشند، می‌پرسد.
بررسی جسمانی:
پزشک بررسی جسمانی زانو خود را انجام می‌دهد. او ممکن است زانو را بررسی کرده و فشارهای خاصی را روی آن اعمال کند تا علائمی مانند درد، تورم، حساسیت یا محدودیت حرکت را بررسی کند.
آزمایش‌ها:
پزشک ممکن است تست‌های خاصی را انجام دهد تا قدرت و استحکام عضلات و منیسکوس را بسنجد. مثلاً تست لختهای (Lachman Test)، تست قرقره‌ای (Pivot Shift Test) یا تست مورگان (McMurray Test) را ممکن است به کار ببرد.
تصویربرداری:
تصاویری همچون رادیوگرافی، آندوسکوپی زانو (Arthroscopy)، آنجیوگرافی با رنگ (Arthrography) یا مغناطیس‌تصویربرداری (MRI) ممکن است برای تشخیص پارگی منیسکوس استفاده شود. MRI بیشترین دقت را در تشخیص پارگی منیسکوس دارد.
درمان پارگی منیسک
درمان پارگی منیسکوس بستگی به جزئیات آسیب و شدت آن دارد. در برخی موارد، درمان غیرجراحی ممکن است کافی باشد، در حالی که در برخی موارد نیاز به جراحی و تعمیر یا برداشت قسمت پاره شده منیسکوس وجود دارد. در ادامه، روش‌های متداول درمان پارگی منیسکوس را بررسی خواهیم کرد:
درمان غیرجراحی:
– استراحت:
فعالیت‌هایی که ممکن است باعث تحمیل فشار و استرس بر زانو شوند، مانند ورزش‌های سنگین، باید محدود شوند.
– کمپرس:
استفاده از بانداژ یا ضماده‌بندی مناسب برای کاهش التهاب و تورم زانو می‌تواند مفید باشد.
– البسه و کرچ:
استفاده از کرچ یا ساپورت زانویی خاص می‌تواند حمایت اضافی به زانو ارائه داده و در کاهش علائم کمک کند.
– فیزیوتراپی:
تمرینات تقویتی و استحکام بخشی معتدل، تحرک مفصل زانو را بهبود می‌بخشد و عضلات مورد نیاز برای حفظ استحکام منیسکوس را تقویت می‌کند.
جراحی:
– تعمیر منیسکوس:
در برخی موارد، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد پاره شده منیسکوس را تعمیر کند. در این روش، قسمت پاره شده منیسکوس ترمیم می‌شود.
– برداشت منیسکوس:
در صورتی که قسمت پاره شده منیسکوس قابل تعمیر نباشد، جراح ممکن است تصمیم بگیرد آن را بردارد. در برخی موارد، برداشت جزئی یا کامل منیسکوس انجام می‌شود.
آرتروسکوپی زانو چیست؟
آرتروسکوپی زانو یک روش جراحی است که با استفاده از وسیله‌ای به نام آرتروسکوپ، صورت می‌گیرد. آرتروسکوپ یک لوله باریک و قابل انعطاف است که دارای یک دوربین و سایر وسایل جراحی کوچک است. این روش، یک فرایند بازتولید زانویی غیرتهاجمی است که به منظور تشخیص و درمان مشکلات زانو استفاده می‌شود.
در روش آرتروسکوپی زانو، پزشک جراح به طور عمده دو یا سه شیار کوچک (حدود یک سانتی‌متر) در نقاط مختلف زانو ایجاد می‌کند. این شیارها برای قرار دادن آرتروسکوپ و دستگاه‌های جراحی دیگر به کمک ابزار وارد کننده استفاده می‌شوند.
آرتروسکوپ باعث می‌شود دستگاه دوربین درون زانو قرار بگیرد و تصاویر زانو را از داخل به پزشک منتقل کند. این دستگاه مجهز به نورپردازی است که به پزشک امکان بررسی دقیق ساختارهای مختلف زانو را می‌دهد. بنابراین، پزشک می‌تواند مسائلی مانند شکستگی‌ها، التهابات، پارگی منیسکوس، بافت عضلانی و ترمیم آسیب‌ها را بررسی و در صورت لزوم برخی اقدامات جراحی را انجام دهد.
برخی از روش‌های درمانی که در طول آرتروسکوپی زانو انجام می‌شود عبارتند از:
- تعمیر یا برداشت پاره شده منیسکوس
- تعمیر یا ترمیم روزنه‌های صلیبی زانو (ACL یا PCL)
- خارج کردن قطعه‌های بدنه زنده (Body loose) در مفصل زانو
- ترمیم ترک‌ها و شکستگی‌های استخوانی
- از بین بردن التهابات مفاصل و ترمیم بافت‌های زخمی
در آرتروسکوپی زانو به دلیل روش کم تهاجمی، زمان بازگشت به فعالیت‌های عادی کوتاه‌تر و کاهش درد و تورم پس از جراحی نسبت به روش‌های بازتولید زانو سنتی مقبول‌تر است.
تاثیر روش آرتروسکوپی در پارگی منیسک
روش آرتروسکوپی برای درمان پارگی منیسکوس تاثیرات مثبت قابل توجهی دارد.
کاهش درد:
آرتروسکوپی زانو نسبت به روش‌های بازتولید زانو سنتی، احتمالاً دردهای کمتری را در اثر جراحی پارگی منیسکوس ایجاد می‌کند. همچنین، کاهش تورم و التهاب پس از جراحی نیز مشاهده شده است.
بازگشت به فعالیت‌های عادی سریع‌تر:
به دلیل کاهش تهاجم بر روی بافت‌های سالم زانو، زمان بازگشت به فعالیت‌های روزمره و ورزش پس از آرتروسکوپی زانو، معمولاً کوتاه‌تر است. این امر برای ورزشکاران و افرادی که به سرعت به فعالیت‌های روزانه خود نیاز دارند، مزیتی است.
حفظ بافت‌های سالم:
آرتروسکوپی زانو به پزشک امکان می‌دهد تا منیسکوس صحیح را تعمیر یا حفظ کند، به جای برداشت کامل آن. این به مفصل زانو کمک می‌کند که سالم و پایدار بماند و عملکرد طبیعی خود را بیشتر حفظ کند.
عملکرد بهتر طبیعی:
بازسازی و ترمیم منیسکوس آسیب‌دیده در جریان آرتروسکوپی زانو به پایداری و عملکرد بهتر مفصل زانو کمک می‌کند. این می‌تواند به کاهش علائم درازمدت مانند درد و سفتی زانو کمک کند و عملکرد طبیعی زانو را بهبود بخشد.
عوارض آرتروسکوپی پارگی منیسک
آرتروسکوپی برای درمان پارگی منیسکوس معمولاً به‌خوبی تحمل می‌شود و با عوارض کمتری همراه است. با این حال، ممکن است بعضی از عوارض و مشکلات زیر در اثر آرتروسکوپی پارگی منیسک رخ دهد:
عفونت:
عفونت در محل عمل جراحی یک عارضه نادر است، اما ممکن است رخ دهد. اگر علائم عفونت مانند تورم، قرمزی، درد شدید، تب، خروج قطرات خون یا مایع زرد رنگ، یا بوی نامطبوع از محل جراحی داشته باشید، باید به پزشک خود اطلاع دهید.
خونریزی و خونریزی داخلی:
در صورتی که شریان یا عروق در نقاط ورودی آرتروسکوپ مجروح شوند، خونریزی ممکن است رخ دهد. علائم شامل خونریزی یا افزایش تورم بیشتر نسبت به حد معمول است.
تشکیل لخته خون:
در صورتی که لخته خون در عروق زانو شکل بگیرد، ممکن است علائمی مانند درد، تورم، قرمزی و حساسیت در ناحیه زانو بروز کند. اگر علائم خطرناک مانند درد شدید یا سریع و یا آنفولوژی (انسداد عروق) را تجربه کنید، باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
مشکلات عصبی و عضلانی:
در برخی موارد، ممکن است عصب‌ها یا عضلات در ناحیه زانو آسیب ببینند. این مشکلات معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابند، اما ممکن است نیاز به فیزیوتراپی و توجه ویژه برای بازگشت تابعیت کامل داشته باشند.
عفونت مجاری ادراری:
استفاده از کاتتر در طول جراحی ممکن است خطر عفونت در مجاری ادراری را افزایش دهد.
به هر حال، باید توجه داشت که ریسک این عوارض نسبتاً کم است و در بیشتر موارد، آرتروسکوپی زانو بهبود قابل توجهی در علائم پارگی منیسکوس و کیفیت زندگی فرد ارائه می‌دهد.
مراقبت‌های بعد از آرتروسکوپی
مراقبت‌های پس از آرتروسکوپی پارگی منیسک می‌تواند به شکل زیر باشد:
استراحت:
بعد از عمل جراحی، استراحت و آرامش زیادی حائز اهمیت است. پزشک شما ممکن است یک برنامه استراحت و توقف فعالیت‌های سنگین را برای شما تعیین کند. با توجه به میزان آسیب و نوع ترمیم، زمان استراحت متفاوت خواهد بود.
بستری در بیمارستان:
در برخی موارد، پس از آرتروسکوپی پارگی منیسک، شما باید برای مدتی در بیمارستان بستری شوید تا وضعیت شما تحت نظر قرار گیرد و از عوارض محتمل مراقبت شود.
بستری خانگی:
پس از ترخیص از بیمارستان، شما ممکن است به عنوان بیمار خانگی توصیه شوید. در این مرحله، رعایت دستورات و راهنمایی‌های پزشک خ بسیار مهم است.
خوب کردن زانو:
فعالیت‌هایی مانند بالا و پایین ساختن پاها، انقباض و تمرینات راه رفتن کمک می‌کند تا عضلات زانو قوی شوند و مفصل بهبود یابد. با این حال، شروع هرگونه تمرین قبل از اجازه پزشک توصیه نمی‌شود.
استفاده از وسایل کمکی:
پزشک ممکن است شما را ترغیب کند از وسایل کمکی مانند چوبی، کوله‌ماندگار یا کفش زمین نرم استفاده کنید تا فشار و وزن روی زانو را کاهش دهید.
فیزیوتراپی:
پس از عمل جراحی، فیزیوتراپی می‌تواند برای بازسازی و قدرت بخشیدن به عضلات و بازگشت به عملکرد طبیعی زانو بسیار مفید باشد. پزشک شما ممکن است جلسات فیزیوتراپی را برای شما تجویز کند.
مصرف داروها:
پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب و تسکین درد را به شما تجویز کند تا درد و التهاب را کنترل کند.
طول درمان آرتروسکوپی پارگی منیسک
مدت زمان درمان پس از آرتروسکوپی پارگی منیسک معمولاً بسته به جزئیات و شدت آسیب، نوع ترمیم انجام شده، و عوامل فردی متفاوت است. درمان پس از آرتروسکوپی پارگی منیسکوس ممکن است شامل موارد زیر باشد:
چند هفته اول:
در طی این دوره، عموماً شما نیاز به استراحت و استفاده از وسایل کمکی مانند چوبی خواهید داشت. استفاده از چوبی کمک می‌کند تا بار و وزن بر زانو کاهش یابد و زمان لازم برای بهبود و ترمیم بافت‌ها را فراهم می‌کند.
چند هفته بعد:
در این مرحله، معمولاً شروع به فیزیوتراپی و تمرینات تقویت عضلات توصیه می‌شود. تمرینات فیزیوتراپی بسته به وضعیت شما و دستورات پزشکتان تنظیم می‌شود. هدف این تمرینات، بازسازی عضلات و استقامت زانو است.
چند ماه بعد:
در این مرحله، شما ممکن است به طور تدریجی به فعالیت‌های روزمره خود، از جمله ورزش، بازگردید. با این حال، همچنان نیاز به توجه به توصیه‌های پزشکی و استفاده از وسایل کمکی در صورت لزوم وجود دارد.
کلام نهایی
نتایج نهایی و تاثیرات آرتروسکوپی بر روی پارگی منیسک بستگی به جزئیات و شدت آسیب، موقعیت پارگی و وضعیت بالینی هر فرد دارد. بهتر است با پزشک متخصص مربوطه مشاوره کنید تا نتایج و انتظارات خود را به طور دقیق‌تر مورد بررسی قرار دهید.