درمان‌های غیر جراحی زانودرد و ساییدگی زانو
زانودرد و ساییدگی زانو، از دلایل شایع ایجاد دردهای غیرقابل‌کنترل و البته محدودکننده هستند. در ابتدا باید بدانیم که ساییدگی زانو همان آرتروز زانو (osteoarthritis) نیست. گرچه با وقوع آن و بی‌توجه فرد به درمان و پیگیری، می‌توانیم انتظار آرتروز زانو را هم داشته‌اشیم.
آرتروز زانو،علائم،درمان جراحی و درمان خانگی
همانگونه که می‌دانید، زانو دارای یکی از قوی‌ترین مفاصل است که می‌تواند حتی ۷ برابر وزن بدن شمارا تحمل کند. حساسیت این بخش بدن در ضربات و وزن‌هایی است که به‌صورت افقی به آن وارد می‌شود؛ مخصوصاً در حالت ایستاده. اما آیا در صورت وقوع هر نوع آسیب زانو، نیازمند درمان جراحی هستیم؟ خیر! درمان‌هایی برای زانودرد و ساییدگی زانو نیز وجود دارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
زانودرد و ساییدگی زانو چگونه ایجاد می‌شوند؟
در محل اتصال استخوان ران و استخوان‌های ساق پا، بافت‌های متفاوتی باهم زانو را تشکیل می‌دهند. در این قسمت علاوه بر بافت‌های استخوانی، شاهد مفاصل، مایع مفصلی و رباط‌ها نیز هستیم. کار مایع مفصلی در زانو کاهش اصطکاک میان سطوح مفصلی است چ در حقیقت به‌عنوان یک محافظ برای دستگاه‌های حرکتی ما کار می‌کند. به‌مرورزمان و با افزایش سن و یا حضور بیماری‌های مختلف، امکان دارد که بدن دیگر قادر به بازتولید این مایع و حتی ترمیم مفاصل نباشد، این امر درگذر زمان باعث ایجاد زانودرد و ساییدگی زانو حتی با حرکات ساده می‌شود.
حرکات عادی مفصل زانو مانند چرخش‌ها، باز شدن و بسته شدن در طی زمان باعث ایجاد ساییدگی می‌شوند که در اصطلاح نوعی استرس به مفاصل وارد می‌کنند. حرکات تکراری و مداوم آسیب‌زننده در قسمت مشخصی از زانو، باعث افزایش فشار بر ماتریکس مایع مفصلی می‌شود و درنتیجه‌ی این استرس، کلاژن_PG (یکی از کلاژن‌های مهم دخیل در بافت کلاژنی) تخریب می‌شود.
در ادامه‌ی تخریب شبکه‌ی کلاژنی غضروف، با دو مکانیسم ساییدگی می‌تواند تشدید شود:
- از بین رفتن پیش‌رونده‌ی کلاژن_PG در اثر حرکات شدید و عدم پیگیری دردهای مزمن
- تغییر شدید مکانیسم حمل بار غضروف و افزایش اصطکاک در سطح مفصل.
همه‌ی این موارد باعث تسریع تخریب غضروف و همچنین از بین رفتن ریزساختار‌ها می‌شوند.
نشانه‌های آسیب مفصلی
پیش از آگاهی در مورد درمان‌های غیر جراحی زانودرد و ساییدگی زانو، بهتر است بدانیم چه نشانه‌هایی در بدن ما می‌توانند خبر از وقوع آسیب مفصلی دهند.
- درد مفصلی (این درد حتی در مواقع استراحت نیز حضور دارد و با وارد آمدن فشار روی آن و یا حرکت کردن تشدید می‌شود)
- تورم (ممکن است برای چند روز بدون تغییر باقی بماند)
- گرفتگی
- احساس ساییدگی و به‌اصطلاح «کلیک» خوردن زانو.
- قفل شدن زانو و یا توقف عملکرد درست در حین راه رفتن
به‌صورت کلی عواملی که باعث آسیب مفصلی می‌شوند زنگ خطر شما هستند و باید به پزشک مراجعه کنید. برای مثال افزایش سن، تغذیه نامناسب، جراحی‌های زانو و تجربه‌ی اخیر ضربه به آن، همه می‌توانند باعث زانودرد و ساییدگی زانو شوند.
درمان‌های غیرتهاجمی زانودرد و ساییدگی زانو
این درمان‌ها اغلب برای کاهش درد و رفع التهاب انجام می‌شوند تا زانو بتواند انعطاف‌پذیری و حرکت سابق خود را به دستاورد. رایج‌ترین این درمان‌ها برای زانودرد و ساییدگی زانو به شرح زیر است:
- R.I.C.E : این عبارت مخفف چند کلمه‌ی استراحت، یخ، فشار و بلند کردن است. گاهی زانوی شما فقط نیاز به یک استراحت کوتاه دارد. پس می‌توانید به‌آرامی روی یک سطح صاف نشسته و زانوی خود را با کمپرس یخ ببندید.
- فیزیوتراپی: اگر حادثه‌ای باعث زانودرد و ساییدگی زانو در شما شده، بهتر است علاوه بر اقدامات بالا، به یک فیزیوتراپیست مراجعه کنید تا مفاصل شما قدرت پیشین خود را به دست آورند.
- کاهش وزن: کاهش وزن علاوه بر جلوگیری از بسیاری از بیماری‌ها، می‌تواند باعث رهایی شما از دردهای زانو نیز بشود. بدیهی است که با کاهش وزن وارده به مفاصل آسیب‌دیده پروسه‌ی ساییدگی و تخریب غضروف‌ها نیز می‌تواند کندتر شود.
- دارو‌ها: داروهایی هستند که می‌توانید بدون نسخه آن‌ها تهیه کنید اما نمی‌توان گفت که دقیقاً درمان هستند. این دارو‌ها اکثراً برای کاهش علائم مثل درد و التهاب استفاده می‌شوند. مثل استامینوفن و یا ضد‌التهاب‌های غیراستروئیدی مانند ناپروکسن و ایبوپروفن. البته داروهای تجویزی مانند ترامادول نیز در موارد بسیار شدید درد استفاده می‌شوند.
تزریق داخل غضروفی در درمان غیر جراحی زانودرد و ساییدگی زانو
تزریق داخل غضروفی نیز یکی از راه‌های پیشنهادشده برای رهایی از زانودرد و ساییدگی زانو است. در این روش، داروی موردنظر به‌صورت مستقیم به داخل کپسول مفصلی زانو تزریق می‌شود. رایج‌ترین داروهای مصرفی در این درمان عبارت‌اند از:
- آستروئیدها: تزریق مستقیم کورتیکواستروئیدها یک روش برای کاهش درد و التهاب و همچنین برای جلوگیری از عود علائم است. این تزریق در مقابل داروی خوراکی مؤثرتر و دارای اثرات طولانی‌تر است، چراکه بعد از تزریق، داروی است روئیدی باعث مهار سلول‌های التهابی شده و به‌اندازه‌ی قابل‌توجهی درد را کاهش می‌دهند.
- هیالورونیک اسید: به‌طور طبیعی، هیالورونیک اسید در مایع مفصلی زانو جهت ایجاد لوبریکاسیون وجود دارد. پس با توجه به مشکل اصلی ساییدگی، می‌توانیم زانودرد و ساییدگی زانو را با تزریق این ماده کاهش دهیم. اثرات تزریق حدود ۴ تا ۶ ماه می‌توانند باقی بمانند.
- PRP : پی آر پی یکی از روش‌های ایمن و طبیعی برای کاهش التهاب است. در حقیقت در این مورد از خون فرد برای تهیه‌ی پلاکت استفاده می‌شود و پس از تزریق به ناحیه‌ی زانو، به علت حضور فاکتورهای ضدالتهابی، درد به میزان رضایت‌بخشی کاهش می‌یابد.
آیا امکان شکست درمان غیر جراحی وجود دارد؟
اگر تنها از زانودرد و ساییدگی زانو بدون هیچ مشکل خاصی رنج می‌برید، پس درمان‌های غیر جراحی می‌توانند به‌اندازه‌ی زیادی اثربخش باشند. اما در مواردی که آسیب جدی به‌زانوی شما واردشده و یا به هر علتی آرتروز ایجادشده، باید بگوییم بله، امکان درمان غیر جراحی زانودرد و ساییدگی زانو وجود دارد.
آرتروز زانو یکی از مواردی است که با گذر زمان روبه‌پیشرفت می‌گذارد و نمی‌تواند بدون درمان مناسب رفع شود. مفاصل بدن درزمانی که امکان ترمیم برای آن‌ها وجود نداشته باشد، بافت‌هایی بسیار آسیب‌پذیر و دردناک خواهند بود. در این صورت درمان‌های جراحی برای فرد موردنظر تجویز می‌شوند. رایج‌ترین این روش‌ها عبارت‌اند از: استئوتومی و تعویض جزئی زانو که با توجه به شرایط بیمار، توسط پزشک انتخاب می‌شود.
جمع‌بندی
زانودرد و ساییدگی زانو از مواردی هستند که می‌توانند نشان‌دهنده‌ی شروع یک آسیب مفصلی به نام آرتروز زانو باشند. این بیماری باعث کاهش کیفیت زندگی می‌شود و شیوع آن پس از سن ۵۰ سالگی و به‌خصوص در خانم‌ها بیش‌تر است. پس بهتر است پیش از وقوع چنین مواردی، اگر دچار آسیب هستید یا احساس درد دارید، یکی از روش‌های غیر جراحی را امتحان کرده و سپس علت زانودرد و ساییدگی زانو را در خود بیابید. از روش‌های بسیار مفید پیشگیری، می‌توانیم به کاهش وزن و تغییر سبک زندگی به‌خصوص اضافه کردن ورزش به زندگی روزمره خود اشاره‌کنیم.
دکتر فرشید راعی متخصص ارتوپدی در تهران با بیش از ۱۵ سال سابقه تخصصی پزشکی و تجارب ارزشمند در زمینه درمان بیماری‌های استخوان و مفاصل، شانه و زانو می‌توانند با تشخیص صحیح بیماری و موثرترین روش درمان به شما در بهبود هرچه سریع تر کمک شایانی نمایند.