تعویض مفصل زانو
باید در ابتدا بررسی کنیم که چه عواملی سبب لطمه به زانو می‌شود و فرد را به مرحله‌ای می‌رساند که باید مبادرت به تعویض آن کند. به دلایل گوناگون زانو دچار آسیب می‌شود. در بیشتر موارد این آسیب‌ها سبب ساییدگی غضروف زانوها می‌شود.این ساییدگی‌ها سبب می‌شود آرتروز زانو یا التهابات مزمن در مفصل فرد ایجاد شود. بر اثر ایجاد این عارضه، شخص در حرکت دچار مشکل شده و گاهی این حالت بیمارگونه تا جایی افزایش می‌یابد که فرد توان خم‌کردن زانو را ندارد. در این شرایط تعویض مفصل زانو می‌تواند راه‌حل نهایی باشد. البته در مراحل اولیه روش‌هایی غیر از عمل‌کردن توصیه می‌شود که در بیشتر مواقع موقتی خواهد بود.
دلایل ساییدگی زانو
از عوامل اصلی آسیب به زانو و تعویض مفصل زانو، ساییدگی است. عواملی که در بیشترین موارد موجب ساییدگی مفصل زانو است نام برده می‌شود:
- افزایش سن: از عوامل بسیار مهم در ساییدگی غضروف‌ها کهولت سن است. در این فرآیند طول عمر مفصل‌ها کاهش یافته و به استخوان‌های درونی آسیب وارد می‌شود. در زمانی که درد در این ناحیه شدت می‌یابد جراحی تعویض مفصل زانو توصیه می‌شود.
- آرتروز یا استئوآرتریت: یکی از دلایلی که سبب شدت عوارض در این ناحیه می‌شود و نیاز به تعویض مفصل زانو را لازم می‌کند، آرتروز زانو است که بیشتر در افراد بالای ۴۰ سال دیده می‌شود.
- روماتیسم (رماتیسم): در بیماری‌های روماتیسم (رماتیسم) نوار سینوال که در اطراف مفصل‌ها قرار گرفته، ضخیم شده و غضروف‌های این ناحیه را دچار آسیب می‌کند. هر قدر روماتیسم (رماتیسم) زانو شدت بیشتری داشته باشد آسیب وارد‌شده و درد بیشتر می‌شود.
- افزایش وزن: زمانی که وزن فرد افزایش می‌یابد فشار بر روی زانو مخصوصاً در زمان نشستن بسیار زیاد شده و به مفصل زانو به مرور آسیب وارد می‌شود. گاهی مشکل به‌حدی است که علاوه‌بر کاهش وزن نیاز به تعویض مفصل زانو هم پیشنهاد می‌شود.
کاربرد‌های جراحی مفصل زانو
در جراحی تعویض مفصل زانو به‌طور کامل مفصل صدمه‌دیده تعویض و جایگزین می‌شود. در خیلی از موارد هم دلایل ذکرشده در بالا و نیز بروز حادثه و تصادف سبب می‌شود این عضو دچار صدمه جدی شده و راه‌حلی جزء تعویض آن باقی نماند.
زانو از بزرگ‌ترین مفاصل بدن است و به شکل لولایی، قابلیت خم و راست شدن داشته و تا حدودی هم از خود می‌تواند حرکت‌های چرخشی نشان دهد. نیروی وارده به زانو هنگام راه‌رفتن دو برابر وزن شخص است و این فشار در زمان بالا‌رفتن از پله به ۳ الی ۴ برابر وزن شخص افزایش خواهد یافت. این فشار در زمان نشستن تا ۸ برابر وزن فرد به زانوها فشار و نیرو وارد می‌کند.
زمانی که شخص دچار ساییدگی زانو می‌شود درد شدید در این نقطه حس می‌کند. بسیاری از پزشکان قبل از مبادرت به انجام عمل تعویض مفصل زانو به فرد توصیه می‌کنند که کاهش وزن و تغذیه‌ای سالم را در پیش گیرند. البته داروهای ضد درد و التهاب می‌تواند از شدت درد بکاهد، اما این درد به‌طور کامل از بین نرفته و به‌صورت مزمن همراه فرد خواهد بود. در این مواقع چاره‌ای جزء تعویض مفصل زانو باقی نخواهد ماند.
زمانی تعویض مفصل زانو توسط پزشک جراح ارتوپد انجام می‌شود که درد و ناراحتی ناشی از آرتریت مفصلی توسط دارو‌ها کنترل نشود و زندگی فرد را دچار اختلال کند. مفاصل مصنوعی عملکردی مانند مفاصل واقعی داشته و عمری طولانی دارند. دکتر فرشید راعی متخصص ارتوپد در تهران با سابقه طولانی در خصوص جراحی تعویض مفصل زانو آماده خدمت‌رسانی به شما عزیزان می‌باشد.
آرتروپلاستی مفصل زانو چیست؟
آرتروپلاستی مفصل زانو (تعویض مفصل زانو) آسیب‌دیده فرد با مفصل مصنوعی و پروتز جایگزین می‌شود که جنسی از آلیاژ‌های مخصوص فلزی، پلاستیکی و پلیمری دارند و همان عملکرد زانو‌های طبیعی را از خود نشان خواهند داد. این عمل حدود ۲ ساعت به‌طول می‌انجامد و بیمار بعد از ریکاوری ۲ الی ۳ ساعته به بخش منتقل می‌شود. دوران نقاهت پس از عمل تعویض مفصل زانو، تا رسیدن به شرایط مطلوب ممکن است تا چند ماه طول بکشد.
به‌طور کلی، در تعویض مفصل زانو فرآیندی صورت می‌گیرد که در طی آن سطح مفصلی استخوان ران و ساق با یک سطحی مصنوعی تعویض و جایگزین می‌شود. از دلایل دیگری که سبب تعویض مفصل زانو می‌شود پوکی استخوان و آرتریت رماتوئید است. در تعویض مفصل زانو محدودیت خاصی وجود ندارد و به شرایط بیمار توجه می‌شود. در بیشتر مواقع تعویض مفصل زانو بین افراد ۵۰ تا ۸۰ سال دیده می‌شود، اما در تمام سنین قابل انجام است.
انواع جراحی تعویض مفصل زانو
این جراحی به صورت‌های مختلفی انجام می‌شود و ممکن است قسمت و یا همه اجزا تعویض و جایگزین شوند.
- عمل جراحی تعویض کامل مفصل زانو
- عمل جراحی قسمت و یا جزئی از مفصل زانو
- جراحی ناحیه کاسه زانو
- جراحی اصلاحی مفصل زانو
چگونگی انجام عمل تعویض مفصل زانو
عمل تعویض مفصل زانو با بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی بنا به شرایط بیمار و تشخیص پزشک انجام می‌شود.
ابتدا پزشک شکافی روی پوست مفصل ایجاد می‌کند و بافت‌های زیر پوست استخوان کشکک را به کنار زده تا به استخوان درشت نی و ران برسد. پزشک جراح سپس با اره برقی مخصوص، برش‌هایی در استخوان پایینی ران ایجاد می‌کند و غضروف‌های مفصلی این ناحیه را کاملاً تخلیه می‌کند. قسمت پایینی این استخوان برای دریافت مفصل مصنوعی آماده و مهیا می‌شود.
بعد از این مرحله یک قطعه فلزی توسط پزشک با سیمان استخوان به ناحیه برش خرده می‌چسبد. در قسمت بالایی استخوان درشت نی هم این مراحل انجام می‌پذیرد.
در بالای استخوان قطعه‌ای فلزی متصل می‌شود و در انتهای عمل زانوی جدید را در جای خود قرار داده و محکم می‌کنند.
بعد از قرارگیری مفصل مصنوعی، عضله‌ها و رباط‌ها بخیه می‌خورد و در مکان قبل خود قرار می‌گیرد. در این مرحله عمل به اتمام می‌رسد و بعد از ترخیص مراحل پس از درمان با نظارت پزشک انجام می‌شود.
با مشورت پزشک متخصص دوران بازپروری و ریکاوری با انجام فیزیوتراپی و حرکات توان‌بخشی، می‌تواند فرد را به حالت استاندارد و سلامت در این ناحیه رساند.